Dinozavron
Dinozavron[1] (lat. Dinosauria) — arxozavron dastə cy avemetatarzalijon hissəku. Dinozavron bə məjdon bešən triasi dovrədə, cy 243 mln u 233,23 mln soron bə nav, u hakim byə səpezəmini peštəməjnə həjvonon bin triasi-jura ǧyr be bəpeštə 201 mln sor bə nav; cəvon hakim bej əmandə mezozoj era hissədə dəvom kardəšbe, jura u təbaširə dovron dyrozi.
Maǧyl adətən dinozavron bənə təmom mardə dastə hisob bejdəbin, əmma ysətnə vejni mytəxəssison kladistika klassifikasijə prinsipon tərəfdorin, de prinsipon dijə karde žygo bešedə ki ysətnə pərəndon žijə porinə dinozavron hisob bejdən, cy teropodon hissədə, komon bə məjdon bešən pešonə jura eraədə, jaan ki təbaširə dovrədə, u əməndəjnə dinozavron fərǧədə əvon təbaširə-paleogenə ǧyr bej 66 mln sor bə nav bəpeštə bəjži mandin. Umumi bə həmmə dinozavron, syvoj pərəndon, votedən - pərəndənybə dinozavron.
Klassifikasijə
[sərost bykə | kodi sərost karde]Dinozavron bə arxozavron dastə aidijotyš heste, kom čo bejdə bə psevdozuxij, jəni timsojon u cəvon ǧomon, u avemetatarlalijon, jəne pərəndon, bənə pərəndənybə dinozavron u pterozavron[2]. Filogenetikədə dinozavron bənə dastə kom cy triseratopsi ən nezə umumijə əčdodiku u ysətnə pərəndon hisob bedən[3].
Dinozavron hisson čo bedən bə dy gylə əsosə xol: pərəndəcənəxə ja ornitisxijon (Ornithischia) u kələzcənəxon ja zavrisxijon (Saurischia)[4]. Bə pərəndəcənəxon aid kardejdən taksonon komon pešonə umuminə əčdodošon heste de triseraptopsi, tirannozavrisə[5], hežo həminə vaxtədə kələzcənəxon de filogenijə dijə kardejədə ve nezə umumijə əčdod hestyšone de tirannozavri[6].
Pərəndəcənəxon[7]:
- Ankilozavron (Ankylosauria) — simitənə copedalə rəsəhardəjon;
- Stegozavron (Stegosauria) — copedalə rəsəhardəjon de plastinon u teǧon;
- Paxisefalozavron (Pachycephalosauria) — gyrduləsərə dypedalə rəsəhardəjon;
- Seratopson (Ceratopsia) — dypedalə u copedalə rəsəhardəjon, vejni de šoxon;
- Ornitopodon (Ornithopoda) — dypedalə u copedalə rəsəhardəjon, həmcinin «bilivynijə» dinozavron;
Kələzcənəxon bə 2 gylə grup čo bedən[7]:
- Teropodon (Theropoda) — həmmə dypedalinə («dynyng») həjvononin (vejni vəšjənin), pərəndonən;
- Zavropodomorfon (Sauropodomorpha) — vejni dyždə copedalə («conyngə») rəsəhardəjonin de dyrozə gi u dum u sunoxšərə nyngon (zavropodon); kali iminə gylonədə gədəli bin, dypedal bin, vəšjən ja har cij əhə u bə teropodon oxšəš dojdəbin.
Səvonon
[sərost bykə | kodi sərost karde]- ↑ Osnovı paleontoloqii : Spravoçnik dlя paleontoloqov i qeoloqov SSSR : v 15 t. / ql. red. Ю. A. Orlov. — M. : Nauka, 1964. — T. 12 : Zemnovodnıe, presmıkaющiesя i ptiцı / pod red. A. K. Rojdestvenskoqo, L. P. Tatarinova. — S. 523. — 724 s. — 3000 эkz.
- ↑ Nesbitt S. J., Butler R. J., Ezcurra M. D., et al. The earliest bird-line archosaurs and the assembly of the dinosaur body plan (anql.) // Nature. — 2017. — Vol. 544, iss. 7651. — P. 484—487. — ISSN 1476-4687
- ↑ Weishampel, Dodson & Osmólska, 2004, chpt. 1: "Origin and Relationships of Dinosauria" by M. J. Benton[anql.], pp. 7—19.
- ↑ Benton M. J. Vertebrate palaeontology. — Fourth edition. — Wiley-Blackwell, 2015. — 480 p. — ISBN 978-1-118-40755-4. — ISBN 978-1-118-40684-7.
- ↑ Weishampel D. B., Dodson, P., Osmólska H., eds. The Dinosauria. — 2nd ed. — Berkeley: University of California Press, 2004. — P. 880. — ISBN 978-0-520-25408-4.
- ↑ Weishampel, Dodson & Osmólska, 2004, "Saurischia" by T. R. Holtz Jr. and H. Osmólska, pp. 21—24.
- ↑ 7.0 7.1 Langer M. C., Ezcurra M. D., Bittencourt J. S., Novas F. E. The origin and early evolution of dinosaurs (anql.) // Biological Reviews : journal. — 2010. — Vol. 85, iss. 1. — P. 55—110. — ISSN 1469-185X. — doi:10.1111/j.1469-185X.2009.00094.x. — PMID 19895605.