Firdovsi

Firdovsi məjdon, Iron, Tehronədə.

Hakim Əbulkasim Firdovsi Tusi (940 sor, Tus, Samanidə kišvər — təxminən 1020 sor, Tus, Gaznevidə kišvər) — šair, farzi zyvonədə ədəbijoti klassik, «Šahnomə» eposi ənyvyšt («Šahon kitob»).

Biografijə

Firdovsi bə dynjo omə 932 u 936 soron mijono Tusi šəhərədə, Xorasanədə, Samanifə kišvərədə.

Əcəj əǧylətiku u čyvonə soronku hic xəbər ni. Əv cokə təhsil səše. Dyryst zyne bejdəni ki Firdovsi ərəbi u pəhləvi zyvonon zynejdəbe ja be.

Əcəj šairə təxəllus bənə "vəjšti" pegordynijə bejdə. Əcəj zynəjon vej nyǧyl bin, fəlsəfəti cok zynedəbe u by səbin ki bəj "hakim" ("mydyrə odəm", "alim") nomyšon doə be.

Xəjli vaxt Firdovsi Gaznijədə žijedəbe, ysətnə Əfǧənistonədə, končo cy podšo Mahmud Gaznevi xydmətədə (bə kom əv "Šahnomə" həsr kardəšbe). Hažygo, cy poemə məsələ bəvədə be ki šah be bəzyne iglə ə odəm ki nəsylədə šahon hestyše, jəni de nəsli šedə, ym fikr bə Mahmudi xoš nyoməj.

970 sorədə əcəjku zoə bə dynjo oməj, əmma dyryst zyne bedəni kəxyvand be əv ja ne.

Firdovsi Tus šəhərədə dəkandə be, yštə boǧədə, cumcyko cə vaxti dini hakimijət nyhaštyše əj ǧəbystonədə dəkande. Xorasani hakim pešo hykm doše ki Firdovsi ǧəbisə gyləj mavzolej onoj, u pešo ym vyrə zijorətgo be.

Soron bəpeštə əcəj ǧəbi vyrə vylo u pešo Reza šah ə vyrəš bərpo karde, 1928-1934 soronədə.