Kaspiana
Kaspiana (Junani: Κασπιανή, Erməni: Կասպք Kaspkʿ) — Kaspi dyjo kəno kišvər be končo kaspijon žijedəbin, əve yštə nomyš cy kaspijon nomiku pegətyše. Kaspi dyjo yštə nomi cy Kaspiana u kaspijon nomiku səše. Kaspiana cy tolyšon ən ǧədimə kišvər hisob karde bəbe.
Taryx
[sərost bykə | kodi sərost karde]Iminəni c.e.b. III-II əsronədə cy Midijə vilojətonədə be, pešo c.e.b. II əsrədə gətym kardə be u bə Gafgazi Albanijə dylə dəše. Pešo bə Sasanijon soxtə kišvəri tərkibədə be 5 əsrədə u cəj bəpeštə ənəšykyrə kišvər be. II əsrədə əj bənə Pajtakarani zynejdən.
Əhəmənijon vilojət be, pešo bə Makedonyžə Iskəndəri imperijə dəše, cəjoən bə Midijə Atarpatakani podšon hakimijət. C.e.b. II əsrədə selevkijə I Artašes cy Armemijə ənəšykyrəti edaštyše u Kaspiana bə yštə tərkibyš dənoj končo əcəj nom Pajtakaran be[1][2].
Kaspijon u čoǧrafijə
[sərost bykə | kodi sərost karde]Straboni votəjədə, əcəj vaxtədə kaspijon nybin, əmma əvon ǧədimə ermənijə nyvyštəjonə hestbin. Kaspijon cy Kuru u Arazə rujon žintono žijedəbin, kali alimon votedən ki Apšəronən cəvon be. Ym vilojəti ǧədimə ənyvyšton hədər zynejdəbin. Alpian nyvyštə ki Araz bə Kuru emedəbe, əmma Strabon nyvyštə ki ym rujon dyjnən bə Kaspi dyjo emedən. Plutarx ym dy gylə varianton nyvyštə. Jolə Plinij nyvyštə ki əcəj vaxtonədə čurbəčurə dumoton bin by məsələ barədə, əmma vejni votedəbin ki Arazə ru bə Kuru emedə.
Sijosijə hol
[sərost bykə | kodi sərost karde]
Strabon nyvyštə ki ym vilojət hešo de Basoropeda u čo zəminon Armenijə pošdo Artaksijə tərəfiku cy midijəvyšonku gətym kardə byə. Čo vyrədə əv nyvyštə ki Kaspiana cy Albanijə dylədə be. Bəzne be ijo cy II Tigrani imperijə vylo be vaxton barədə votə bejdə, kejnə xəjli vilojəton hamsujon bə dast gətyšone imperijə vylo be bəpeštə (Dyždə Armenijəku Favnitida, Basoropeda u Kaspiana). Albanijə dylədə cətin ve bybu cumcyki Ptolemej nyvyštə ki Kaspiana cy Midijə poəje. Həšinyštə Kaspiana tərəfədə cy Armenijə u Atrapatakani marz dəvardəbe; marz de Arazi ru be.
Din
[sərost bykə | kodi sərost karde]Kaspiana zəminon (Abšəron u dyjo kəno) Əhəmənijon vaxtədə doənə dojdəbe. Kaspiana bo zərduštəti pevylo karde ve damedə cumcyko ijo zəminiku ǧaz bešedəbe. Ijo otəš zəminiku bešedəbe əve bo zərduštijon lap xoš omə vyron bin. Xəjli ibodətgon hestbin, hešo ysətnə tolyšə zəminon hajmədə hestbin.