Atropat
Atropat (bə junani zyvon: Aτρoπάτης) – Atropatenə kišvəri iminə sərdor.
Navkonəni Əhməni sətrop, yštən mədovož bə Atropat,cəmə eraku bə nav (YV) cominə əsri (20) visminə soron orəxədə nuə onə kešvəri sərdor bedə. Ym kešvər Mədo, pešo deštə iminə sərdori nomi Atropetana byə.
Tarixi səvonondə bə Atropoti nomi iminə bəžən cəmə eraku nə nav (331) sesasivyiminə sori oktjabyra mangi (1) iədə ce ǧədimə Assurija pajtaxt Nijnevu nezi Gavgamel nomədə Makedkidonjəvož İskəndəri de Əhəminon sərdor bə Dara aradə čangi jeǧnəǧədə rast omə bedə. Mədo sətrop Atropat by čangədə yštə ehdədə bə kadusion, gafgazi albanon ijan de sisjakon bə ičo mədajon aspo ijan pijodə daston kuti sərdorəti kardəbe.
Tarixənyvyšton žygo famedən ki, bə vaxti, mijonə əsrondə Atropat Azərbajčoni həmə vyron ce Jolə Mədo i poə yštə dasti žintono ogətdəbe. Həmonə čangi bəpešt Atropat bə İskəndəri bač dojku gi šat kardə. İskəndər əj ce taxtiku diəro kardə, əcəj vyrədə Oksadot nomədə gyləjni nodə. Oksadot İskəndəri umu puc kardə,eraku bə nav sesa vistyhəštminə sori Atropati ižən bə taxt ogordynidə.
Atropat de İskəndəri dešmenciəti karde riə befojdə ko zyne bəsə dəšedə, əve diplomatija ro səcynidə. De rojən əv Mədo zəminon i poə ce İskəndəri gətymiku gordynidə. Həmonə zəminon Gədə Mədo, Atropati Mədo cəjoən bənəj Atropetana nomyš səj.
Atropat Suzədəki təntənə vaxti yštə kinə bə İskəndəri səvori dastə sərdor, əcəj gyrd nezə odəmonədə gyləjni bə Perdikka nomədə odəmi bə šu dodə.. Demijan bənəj Mədo sərdori yštə nyštə taxti vyrə tikəjən ǧojm kardə.
Cəmə eraku bə nav (324) sesa vistycominə sori orəxədə Bariaks nomədə gylə xonəxo yštəni Mədo sərdor səlo žedə,de gətyməkon bə čang rost bedə. Atropat deštə zu ym čangi hytvonidə. Bariakasi dəcəj odəmon gətdə dəstgir kardə bə İskəndəri ehdə dodə. İskəndər əvoni kyšdə.
İskəndər yštə imperija rə-rə nəvedəbe. Žygo gylə nəvemonədə, əv navkonəniku asp perosniədə nom bekardə, čər bə Atropetana marzi həndəvəriku Nysoj nomədə hajmə vyrədə yštə aspiku bə ži evodə. Atropat ijo omedə tiriti vaxti de İskəndəri bə ičo dəvonidə. İskəndər ijoən šo-šortmə, harde- pešomə ǧonəǧəti dodə. By šošortmə ǧonəǧlyǧonədə gyləjniədə Atropat İskəndəri holi šo kardero bə alaženon(amazonkon) tan merdə olət tankardə bəcəvon dast syvykə əbžoron, nizə ijan sərpuš dodə, əvoni aspisə de dastə bə məčlis vardə. Ǧədimə tarixənyvyšton ymoni ce Gafgazi Albanija penə bandonədə žiə əfsanəjnə alženon be votdən.
Cəmə eraku bə nav, (323) sesa vistyseminə sori ijunə mangi 13- də Iskəndər yštə kešvəri dəparsiə pajtaxt Babilədə mardə. Əcəj mard sardon nybə sətrapon gyrdə bedən bə Babiliston bo kešvəri jəndy aradə baxš karde. Gədə Mədo sərdor bəštə ve peštypur bejro by gyrdəbemon šedəni. Cy Midija kešvəri sərdor bə Atropati zomo Perdikka dast dəšedə. Perdikka bo kešvəri pytypoə nybe canəndə hymyčym byko bə sətrapon šave bač ome zyndəni, cymi hučubətdə cəmə eraku bə nav (321) sesa vistyiminnə sori yštə žimoni bə sə žedə. Ce kešvəri dyminə baxš- baxš be bino bedə. Atropati sətrop cy baxškardemoniku bə kəno mandə, yštə kešvəri ogətdə.
Akademik Igrar Əlijev žygo nyvyšdə: Cy vaxtiku Gədə Mədo bənəj səbəsožə kešvəri zyne bəbe. Gədə Mədo kamiši bəpešt bənəj Atropetana (Aderbadakan) nomədə gyləj kešvər pegardedə, Atropat boštəno šah nomi pegətdə. Ce Mədo emardemoni bəpešt by həndəvəronədə Atropetana nomədə gyləj səbəsožə kešvər bə mijon bešedə. Ym kešvər bənəj Atropati diərovində odəmi onə kadusijon (tolyšon) kešvərbe. Gədə Mədo Atropati pandmandətiku xəšixuniədə(šərgədə) ce İskəndəri gətymiku perəxə iminə səbəsožə kešvər bedə.(žəgonə pegətədəj İskəndəri žiə vaxti Atropati sətropəti bənəj səbəsožə kešvəri be).
Ǧədimə juani čoǧrafijašynos Strabon yštə čərə” Čoǧrafijada” nyvyštdə: “ Mədo bə dy vyrə poə bedə. Bə i poə Jolə Mədo nom doə bedə...dyminə poə ce Atropati Mədoj. Ym vyrə yštə nomyš sərdor Atropati nomikuš pegətəše. Atropati pidəšnybe ym zəminonən bənəj Jolə Mədo cy makedonijavyžon dasti žintono bybu. Sərdor Atropat yštə sərzəmini səbəsožətiš yštənyš bə dərhəlyš varde. Əvə peš bəjən cy kešvəri sərdorəti əcəj vərəson kardəbin. Ym kešvər ləškərin be. Cy kešvəri (10000 ) da həzo aspo ijan (40000 ) cyl həzo pijodə čangəkəš hystbeše.”