Geologijə
Geologijə — cy Zəmini taryxi, məzmuni, strukturi barədə elm, həmən de əj əloǧəjnə prosesonro. Geologijə kimijə, biologijə, fizikə, astronomijə ijə rijozitiku (xysusən statistikə) bynə pegətejdə[1].
Geologijə bə fizikə geologijə ijən taryxinə geologijə čo bejdə[1].
Taryx[sərost bykə | kodi sərost karde]
Iminəni nəzəron ǧədimə alimon kardəšone bənə Herodoti ijən Aristoteli, əmma dyždə ovč tosə Renesansi dovri byəni. Leonardo da Vinci rost dumot kardejdəbe cy syǧon barədə bənə ǧədimə organizmon ijən cy rujon barədə komon zəmini eryzije prosesədə rol hestyšone. 16 əsrədə Agrikola hakanə filizə vyron otyrijedəbe. Robert Guk ijən Nikolas Steno vej əhmijətinə təmšo kardəšone cy bə syǧ ogardə ijən bə sətiž noə cijon dumo[1].
Esa boj ysətnə geologijə 18 əsrədə de fyrəngi minerologi Ž.E. Gettari bino bejdə de kəfšəni otyrnijejon[1].
1795 sorədə šotlandijə geolog Čejms Xətton uniformizmi doktrina bekardyše, kom nəzərijə bynə onoše bo ysətnə geologijə vejni hisson. Uniformizm populajr kardəkəs britanijə geolog Čon Plejfer be, ijən Carlz Lajel əj bə əksinə əvəzyš karde de katastrofizmi doktrina. 19 əsrədə tədǧyǧotəvon Lui Agassis vej gənčin kardyše geologijə[1].
20 əsrədə geologijə elmədə vej tovinə ovč dəvarde, xysusən atomi ijən rədioaktivəti strukturə dərəsejro. Bejnəlxəlǧə geofizikə sor (1957–1958) ijən okeani byni otyrnijero vej radikalə ovaxtətijon dəǧandyšone, həmən tektonikə panə syǧon nəzərijə ozavzije. Geologijə tədǧyǧoton hovuž bin ijən ysət cy Həši sistemi pejkon ijən čo planeton distansijədə de zondi tədǧyǧ kardejdən, ijən planeti məzmuni ijən taryxi cok umutejro dastək kardejdə. Həvolonə laboratorijə ijən distansijədə təmšo kosmikə aparəton bo geologijə tədǧyǧoton ve dastək kardyšone[1].