Məntyǧ
Məntyǧ (junan. λογική) — «mylohizon həxədə elm», «fikironədə ijən fəolijjətədə pebemonon həxədə elm» — məntyǧijə zyvoni de intellektə fame ǧanunon, metodon ijən formon həxədə elm. Məntyǧi həxədə zynəjon ki de təfəkkuri sə bejdən, əve əj ǧəbul karde bəbe bənə sərostə təfəkkuri həxədə elmi ǧəzinən. Ejni zəmonədə məntyǧi hisob karde bəbe təsdyǧ ijən təkzibi metodon həxədə elmi ǧəzinə. Məntyǧi de ǧəzənč kardə byə təčrubə ijən fame vositə həǧiǧəti bə dast varde elm hisob kardəkəsonən hestin.
Məntyǧi ovčədə Aristotel ijən gottlob Fregeni rol jole. Məntyǧ əsosən baxš bejdə bə dy vyrə. Ənənəvi məntyǧi səpe soxtə byə Formal məntyǧ ijən formal məntyǧi səpe soxtə byə rijozi məntyǧ.
Məntyǧ hisob bejdə həmə elmon instrument.
Məntyǧi məzmun[sərost bykə | kodi sərost karde]
Klassik məntyǧi nəzərijə izoh kardə bejdə de xysusi zyvoni, mylohizə bə nav doə bejdə de de maddi nymunon. Səhvon səpe nəzorət hələ soxtə byəni əjo, hələ gyrd forməjn byəni myǧjosinə šyn, hozy kardə byəni ce təsviron məhdudijət i.č.c.
ənčəx, demijən bə ičo, sərost mylohizə karde mədənijət ofəje zynəbe detobə məntyǧi elmi bə məjdon beše. Myəjjənkarde, təsnifot, təsdyǧ, təkzib ijən čo məntyǧi əməlijoton bə məjdon bešejdən har gylə odəmi tərəfo fikiri dynjoədə cəj yštəku vəbastə nybyə ijən de myvofiǧə səhvon. əve kali kəson žygo hisob kardejdən ki, šəxsi təfəkkur təbii gyləj prosese ijən cəj niše ehtijoč bə analizi. žygo hisob kardə bejdə ki, gəpžemon – təfəkkuri yštəne ki heste.
əmma ki, təfəkkur yštən-bəštə məntyǧi dumojəndyəti ni. Har gylə məsələ həllədə vočib be zynejdə har cij: dumojəndyəti, təsoduf, intuisijə, emosijə, šəxsi təčrubə, dynjo fame myǧjos i.č.c.
Məntyǧi əsos vəzifə ejni byə həmə dovronədə: nətičə bekardej mymkun byə harci tədǧyǧ ijən təhlil kardej. Demijən bə ičo, žygo hisob kardejdən ki, nətičə bə isə bande objekti məzmuniku ne, cəj tədǧyǧi metodonku. əve pijənin byə cij yme ki, tədǧyǧoti metodon rangbərang ijən subjektivə nəzəron vej bybun.
Taryxi dyrozi hežo de fatxəši dəgiš byən məntyǧi konkret sahon.
Bə čo elmon cəj mynosibət[sərost bykə | kodi sərost karde]
Taryxən məntyǧ umutə byə ce fəlsəfə gyləj tərkibi poə ǧəzinə.Halijədə əv ǧəbul kardə bejdə bənə gyləj mystəǧilə elmi. Həmcinin simvolik məntyǧi umutejdən həmən bənə rijozijoti ijən informatikə gyləj tərkibə poə ǧəzinə.
Məntyǧi elmi əsosə famon[sərost bykə | kodi sərost karde]
- Abstraksijə
- Analogijə
- Antinomijə
- Argument
- Ce zynəj čuron
- Hipotez
- Deduksijə
- Təsdyǧ
- Məntyǧi ǧanunon
- Həǧiǧət
- Təsnifot
- Myšohidə
- Elmi eksperiment
- Umumikarde
- Myəjjənkarde
- Təkzib
- Paradoks
- Paralogijə
- Fam
- əlomət
- Semantikə
- Sofizm
- Sofistikə
- Fame usulon
- Fərzijə
- Taftalogijə
- Nəzərijə
- Nətičə
- Fakt
- Formal zyvon
- Formalizm