Portal Coğrafiyə vıjniə məqalə/Arxıv

Coğrafiyədə oşemonon — XV-XVI əsronədə çı Avropəvıjon savdı kardeyro tojə roon pəydo kardeyro bə miyon bekardə tojə, Qıton (Kuəon), Vazə dıyonışon de jıqo-jıqoşon nomışon noşone. Avropadə jiə səyyoh iyan dıyovonon bı koy ve con sute bı koyış yolə zuş doşe. Co yano diə kardeydəy, bəvədə Avropadə kaxti eqınye bə odəmon tov omedəbe. Əve əvon bo jiyeyro, bə dast nun vardeyro bo tojə vıron nəvedəbin. Im lıskəyən bı koy tov dodəbe. İminə coğrafi oşemonon Atlantiki Vazədıyo iyan Afrikə dıyokənondə fransə dıyovonon binoşon kardeşone. Ğənovi nomon iyan Azori sərku bə miyon bekarde, jıqo nəvemoniku pəydo kardə bey. (bə dumo dəvard...)

Coğrafiyə tarix
Bardə buə ekspedision iyan co-co səyyohon tərəfədə bə jimon dəvunə buə coğrafi kəşfon bəçəmə elmi gələcəkdə nəzəri iyan praktiki ümumiləşdirmon barde qorə lazim buə dıjdə həcımədə material qırdə karde imkon dodə.
Dıjdə coğrəfi kəşfon əsasə məqsədış saqılon səyohəton nəticədə dınyo fiziki xəritə müasir vindeyon bəməl ome səbəb buə.Çəmə zəmonədə dınyo xəritə “sipiə ləkon” vote bəbe mandəni.Isə coğrəfi kəşfon məqsəd tojə coğrafi qanunon iyan qanunəuyğunəti oşko kardeye.Jığo coğrafi kəşfon elmi funtamentəl sahə aid kardə bedə.Əvon zəmini hışkə kəfşəni iyan dınyo okeani bitov kəşf karde jimoni əhəmiyyət kəsb kardedə.Zəmini kəf karde iminci növbətə təbiəti müxtılif tipon qarşılıqli təsir mexanimzmi, insonon müəyyən tarixi zıneyon, təsərrüfati əlaqəti formon və s. zıne tələb kardedə.Nəzəri kəşfon iyan çəy tədbiq nıbuə coğrafiya nüşodoəbuə mırəkkəb mexanizmi iyan çəy idarə karde əsos doe əzıni.
Hejo jığo, coğrafi kəşfon müasit tarıx, coğrafiya tarixi oşko nez bedə, lokin bəy bitov nez bedəni.Jığo ki, coğrafiya tarixi fəlsəfə , nəzəri coğrafiya iyan bə co nəzəri elmon nez bedə, tikən vey metedoloji elm peqardedə.Zəmoni tələb ey bə co elmon inteqrasiyə zumand kardə.Lokin dımi ivrədə coğrafiya tarixi ıştəni inkşof məntiqi iyan qanunəuyğunəti malike.(bə dumo dəvard...)

Çı Dınyo keşvəron ášmárd.
Jintonədə bı tispirədə bə 245 gıla keşvər heste:

Jıntonədə 193 gıla keşvər beynəlxəlği fayədə səbəsoje.
- Əmandəy 192 gıla keşvər Çı Milləton İconəti Onemoni dılədə bə keşvəronin.
- 1 gıla keşvər-Beynəlxəlğ fayədə zınə bedə,mande çı MİO (millətonətiə iconəti onemon (BMT) koəkə ni ( MİO hejo jiçəşi oqətedə).Ə keşvər katolikə Vatikane-Vatikan şəhərə keşvəre.
9 gıla keşvər-çı beynəlxəlği fayədə zınə bedə,mande çımonədə hiç gıla çı MİO daimi koəkə nin. Çı Montevideo ray omeku jıqo peştıpurbən ki, beynəlxəlğ huquqi çərçivədə bənəy keşvəri peqəte bəben:
- 1 gıla keşvər-1971-nə soriku jıqo çı MİO koəkə nıbə bə MİO dənışə 22-gıla keşvər iyan Vatikani pape bə ,ısətən i-dı gıla de co keşvəron hampoəti kardə ÇİN .(bımi Tayvan votedə)...(bə dumo dəvard...)