Banan
_(4369177548).jpg)
Banan — ce Banan (Musa) perosnijə rəsəjonədə, hardəninə mivə nome; vejni dərəsejdən ymon Musa acuminata ijən Musa × paradisiaca, həmən Musa balbisiana, Musa fehi, Musa troglodytarum ijən čo gylon. Botənikə nəzərədə banan bə gylon mandə, vejdonənine ijən syrafəpustin[1]. Kaštəninə gylonku rəjrə donə bejdəni, lozim nybyə gylon vegetətivə pevylo bejədə. Tum dyrozi 6—30 sm bejdə ijən diametrədə 2—5 sm[2].
Perosnije[sərost bykə | kodi sərost karde]
Taryx[sərost bykə | kodi sərost karde]
Banan — ən ǧədimə perosnijə rəsəjonədəj[3]. Əcəj vətən Malaj arxipelag hisob bejdə, končo alimon fik kardejdən ki ǧədimə žijəkəson perosnijedəbin əvoni bo harde de mojə pərizi ičo[4].
Jol kardej[sərost bykə | kodi sərost karde]
Bənə harde məhsul banan perosnijə bejdə tropikədə — təxminən 30° k. h. mijono ijən 30° n. h.[5], tosə 2000 m ovi səpe barzətijətə. Bo rəsə perosnije ən cokə hol hisob kardə bejdə ce 26 tosə 35 °C bə ruž ijən ce 22 tosə 28 °C bə šəv[6].
Oko doj[sərost bykə | kodi sərost karde]
Hardejro[sərost bykə | kodi sərost karde]
Xəjli kišvəronədə banan bənə əsosə hardə xorəkije — məsələn, javli Ekvadorədə sorədə 73,8 kilo hardejdən bə i gylə odəmi sorədə omejdə (Rusijəsə čəmi 7,29 kilo).
Banani hardynə tispiron vejni bə dy gylə grup čo bejdən: desertə gylon, komon kol-koli ja hyšk kardə byə harde bəbe ijən plantanon (ja platano), komon harde bə nav lozime sy karde ja gylovnije.
Xorəkon[sərost bykə | kodi sərost karde]
Kali motədilə iǧlimə kišvəronədə banan bənə desertə xorəki hisob bejdə, ijən səǧ, kol təmiz kardə hardə bejdə jaan ki bl šinijə patə cijon əlovə kardə bejdə ijən bə šinə bijə. Əmma tropikədə plantanon - bananon oko dojdən, əvoni harde bə nav sy kardən. Bəbe vote ki təxminən 80% perosnijə bananon by kategorijədən[7].
Karibi ləpəkonədə əvoni de lu gylovnijedən, ijən čurbəčurə ədvijəton əlovə kardən — nemek, syrkə, sijo bibər, zejtunə rujən, pijoz, si ijən čo. Kostə-Rikədə əj vej-vinə gylovnijedən ijən bənə myrəvo gyləj hardə cij patejdən. Zejtunə rujənədə byštə banon bənə sojə xorəki hisob bejdən. Vejni Latynə Amerikə kišvəronədə (Honduras, Dominikənə Respublikə, Kolumbijə, Kostə-Rikə, Kubə, Nikarəguə, Panama, Peru, Puerto-Riko, Trinidad ijən Tobago, Ekvador ijən Jamajkə) vej məšhure maduros xorək — rəsə ijən təmiz kardə byə plantanon poə-poə kardejdən bə 3—4 mm hisson, žəjdən nemek ijən rujənisə byštejdən tosə syə be kyrcənə. Harde bə nav əj nojdən nimcəsə de koǧəzə təlisi bo zijodə rujəni bešejro[8]. Venesuelədə heste millijə xorək jo-jo (Yo-Yo) — dy gylə byštə banani baxšon mijono namə sipijə pəni poə nojdən, ijən ičo kardejdən de culə.
Peruədə məšhure ha ružnə xorək — cappo. Havzə plantanon lu kardejdən, 20 dəǧiǧə gylovnijedən, pešo šyrt kardejdən. By pure hežo cappo votejdən.
Səvonon[sərost bykə | kodi sərost karde]
- ↑ Fruit Identification Outline
- ↑ Банан / А. К. Раджабов // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — M. : Bolьşaя rossiйskaя эnцiklopediя, 2004—2017.
- ↑ Pillay, Michael (Editor); Tenkouano, Abdou (Editor). Banana Breeding: Progress and Challenges. — CRC Press, 2011. — P. 24—26. — 383 p. — ISBN 1439800170.
- ↑ Bananas and plantains (Musa spp.). Hands with yellow fingers.. Mildred E. Mathias Botanical Garden.
- ↑ Morton, Julia F. Fruits of Warm Climates. — Florida Flair Books, 1987. — P. 29–46. — 505 p. — ISBN 978-0961018412
- ↑ Meiser, G.Gaelen. Musa "Banana". texasriviera.com
- ↑ How to Grow Bananas. Complete Guide to Bananas.
- ↑ Rosengarten, David. It's All American Food: The Best Recipes for More than 400 New American Classics. — Little, Brown and Company, 2005