Vikipediá:Taryxədə ymružnə ruž/Janvar
 Janvar – Fevral – Mart – Aprel – Maj – Ijun – Ijul – Avgust – Sentjabr – Oktjabr – Nojabr – Dekabr |
1 yanvar
Hodisaon[kodi sərost karde]
- 630 — De Məhəmməd peyğəmbəri sərvərəti mısılmonon şəhər Məkkəşon be canq səşone.
- 1801 — İrlandiya Kralıstan de Yolə Britaniya Kralıstani bə formal ibemon oməyn.
- 1808 — Bə AİŞ-i ğul varde ğədəğən be.
- 1929 — Ozarboyjon SSR-də əlifba bə latıni qrafika ovoşdınişone.
- 1959 — Kuba usyanəkon de Fidel Kastro sərdorəti paytaxt Havanaşon bə dast səşone.
- 1993 — Euronews TV çe Fransa şəhər Lionədə iminə kərə bə efir beşe.
- 1995 — Umumdınyo Ticarət Onemon ofəyə be.
Movardə rúžon[kodi sərost karde]
- 1879 — Edvard Morqan Foster – ingilisə ənıvışt.
- 1909 — Cerom Selincer – AİŞ-i ənıvışt.
- 1944 — Omər əl-Bəşir — Sudan dəvləti sərdor.
- 1948 — Dovlət Bağçalı — Türkiyə Millətçi Hərəkat Partiya sərdor.
Vəfoton[kodi sərost karde]
2 yanvar
- 1788 — Ştat Corciya çe AİŞ-i Konstitusiya təsdığkardə çominə ştat bıə.
- 1833 — Çe ingilisi dı qılə canqə karabl Britaniya Folklend sərkuondə çe Britaniya suverenəti təsdığ kardero bə ro dəqınin.
- 1839 — Lui Dager çe Ovşumi iminə fotoşəkli kəşedə.
- 1870 — Pard Bruklini baste bino be.
- 1905 — Rus-Yaponi canq: Rusiya şəhər Port Artur iyən Çinədə çe Rusiya qarnizon təslim be.
- 1920 — De SSRİ Karquzar iyən Mudafiə Şura ğərorı quberniya iyən uyezd inqilabi komiton ləğ bin.
- 1942 — Dıminə Dınyo Canqi vaxti Yaponiya çe Filippini paytaxt Manilaş işğol kardışe.
- 1949 — Luis Munoz Marin Puerto çe Rikoni iminə de demokratə ro səçınyə qubernator təyin be.
- 2002 — De Argentina Ğanundoə Məclisi ğərorı Eduardo Duhalde çe Argentina mıvəqqətə Prezident təyin be.
3 yanvar
- e.b.n.106 — Mark Siseron - Roma natiq, filosof iyən siyasi xadim moədə bıə, (kışdə bə e.b.n. 43).
- 1431 — Burqundiyə hersoq çe mionqəzəti nəticədə qətə bıə Janna d'Arkış bə ingilis krali numayəndə, keşiş Koşoni bə 10 həzo frank havatşe.
- 1491 — Bə huquqşunas Pyotr Ravenski bo "Feniks" əsəri çap kardero huquq doə sənəd doydən. Im muəllifə huquqi barədə tarixədə iminə sənəd hesob bedə.
- 1501 — Əlişir Nəvai (əsl nomış Nizaməddin) uzbəkə şair, filosof iyən dəvləti xadim fot be.
- 1777 — General Corc Vaşinqtoni səbarzəti kardə AİŞ-i ləşqər çe Amerika İnqilabə Canqi şemoni vaxti Britaniyə sərbozonış çe Nyu-Cersi ştati Prinston şəhərədə məğlub kardışe.
- 1929 — Qordon Mur, Intel širkati ofəyəkə movardə ruj.
- 1957 — Hamilton saatə širkat dınyoədə iminə elektron saatı istehsal kardışe.
- 1969 — Mixael Şumaxer, cər Formula-1-i pilot, haft kərə dınyo çempion, moədə bıə.
4 yanvar
- 1493 — Xristofor Kolumb de karablə karvanı iminə kərə Avropəku bə Amerika səfər kardə.
- 1717 — Niderland, Yolə Britaniyə iyən Firangiston Semonə İttifaqışon ofəyəşone.
- 1643 — İsaak Nyuton, ingilisə fizik, riyaziyyatəvon, astronom, filosof, teoloq moədə be (mardə 1727).
- 1847 — Samuel Kolt ışdə hozo kardə iminə revolveri bə AİŞ-i hukuməti təqdim kardəşe.
- 1896 — Yuta çe AİŞ-i 45-nə ştat bıə.
- 1943 — Amerika jurnal «Taym» İosif Stalini 1942-nə sori odəmış elan kardışe.
- 1959 — SSRİ "Luna-1" aparat bə Ovşumi qırdo beşə iminə kosmik aparat bıə.
- 2010 — İbemonə Ərəb Əmirətionədə inşo bıə dınyo ən yolə çinqilə Burc Xəlifə rəsmi obemon bıə.
5 yanvar
- 1769 — İngilisə muhəndis Ceyms Uatt qarmə maşini patentı səydə.
- 1809 — Turkiyə iyən İngilistoni aradə canq de Sultaniyə sulhi bəsə qıne.
- 1895 — Rentgenə şuon ofəyə bin.
- 1930 — UİK(b)P MK "Kollektivləti tempon iyən dəvlətədə Kolxoz Ovdonəkardero Koməqə Tədbiron barədə ğəror doşe. In tarix navkonə SSRİ-də həmməyəvonə kollektivəti bino be hesob bedə. Bı Ğərori qoroş SSRİ-də kollektiəti tobə pencsori oxoy (1932) bəsə qınəninbe. Bo Qafqazi oxonə tarix 1930-nə sori pozi muəyyən kardə bıəbe.
- 1969 — SSRİ bə planet Venera kosmik aparat vığandışe. Aparat bə təyin bıə vırə bə 4 manq rəsəy.
- 2006 — Səhhətədəş problemon əməl omə İsraili sər nazir Ariel Şaron vəzifəku beşe.
6 yanvar
- 1810 — İstanbul bə sulhə sazişi ğol kəşedə. Bı sazişi qoroş Osmanə dəvlət Krımış doşe bə Rusi İmperiya.
- 1810 — Samuel Morze teleqrafış ofəyə kardışe.
- 1870 — Vyanadə cərə konsertə zal "Musikverei" təntənəynə obemon be.
- 1907 — İtaliya pedaqoq Mariya Montesorri, Romədə bo mionə təbəğə xıyzonon əğılon ışdə iminə məktəb iyən hırdənə boğçəş okardışe.
- 1912 — Nyu-Meksiko AİŞ-i 47-nə ştat bıe.
- 1930 — De İosif Stalinini fərmoni SSRİ-də fərdi təsərrufati sistem ləğv be, həmunə vaxti "Nuə İqtisadi Siyasət"i devri orəx elan be.
- 1992 — Bə Ozarboyjoni zəminon çe Ermənistani tərəfiku işğol be hesob, pesoxtiyə "Dağlıq-Qarabağ Respublika" elan bıə.
7 yanvar
- 1598 — Boris Qodunov bənə Rurikon sulalədə nıbə iminə şəxsi çe Rusiya sərdor bıe.
- 1610 — Qalileo Qaliley de ıştə teleskopi vasitə planet Yupiteri ço qılə peykış oşkor kardışe.
- 1782 — AİŞ-i iminə kommersiya bank, Şimoli Amerika Banki obemon be.
- 1910 — Fransa pilot Ubert Latham aviasiya tarixdə iminə kərə 1000 metrisən bə pe post be.
- 1927 — London iyən Nyu-Yorki arədə iminə ibəsə qiton-arə telefonə qəp jəşone.
- 1953 — AİŞ-i prezident Harri Trumen ıştə məmləkəti bə hidrogenə bomba malik beyış okardışe.
- 1979 — Vyetnami ləşkəron çe Kamboca Pol Pot rejimiışon peqordıneşone.
- 1989 — Naxçıvan MSSR əraziədə SSRİ-Turkiyə sərhəddə inyenerə bastemonon volo bin.
8 yanvar
- 1297 — Monako mustəqil be.
- 1912 — Afrika Beynəlxəlq Konqresi təməl noə bə.
- 1914 — Vəhəmə noxəşəti mualicəro element radium oko bıə.
- 1923 — Zaqafqaziya Federasiya çe iqləli Zaqafqaziya pulə nışoni barədə dekret qəbul kardışe.
- 1959 — Fidel Kastro bə Havana dəşe.
- 1959 — Şarl de Qolli Fransədə ce Pencminə Respublikə iminə prezident səçınişone.
- 1962 — Harmeleni poizi bə ğəzo eqınye nəticədə Niderlandədə 93 kəs marde.
9 yanvar
- 1768 — Londonədə iminə kərə Filip Astley ısətnə sirkış bə sə vardışe.
- 1905 — Peterburqədə "Xuninə vıjorə ruji" hukuməti ğuvvon dincə numayişi bə otəş qəte nəticədə 130 kəs marde, 300 kəs yarəjə be (statistika ziddiyyətline).
- 1951 — Nyu-Yorkdə çe BMT ğərorgohi mənzıli rəsmi obemon bıə.
- 1960 — De Sovet İttifoqı texniki dastəqi Misirədə band Asuani baste bino be.
- 1992 — Serbiya ışdə səbəsoyəti elan kardışe.
- 2005 — Mahmud Abbas çe Fələstini Muxtariyəti sərdor səçınyə be.
10 yanvar
- 1072 — Robert Qviskard Palermonış fəth kardışer.
- 1810 — Napoleoni de Jozefina kəxıvandəti ləğ bıə.
- 1861 — AİŞ-i Vətəndaşə canqi devrədə, Florida ittifaqiku co be.
- 1863 — Londonədə çe Paddinqton iyən Farrinqton stansiyon aradə dınyodə iminə metro bə ko dəşə.
- 1870 — Con Rokfeller "Standart Oil Co" şirkətış onoeşe.
- 1941 — Dıminə Dınyo Canqi vaxti Yunanıstani ləşkər Klaysuraş qətışe.
- 1946 — Londonədə de 51 milləti numayəndon iştirokı çe BMİ iminə Sər Assambleya obemon be.
11 yanvar
- 1919 — Rumıniya Transilvaniyaş qətışe.
- 1922 — Bo diabetə noxəşi mualicə kardero iminə kərə insulin oko be.
- 1935 — Ameliya Erxart çe Havay sərkuono bə Kaliforniya pəre bə sə oməy.
- 1940 — Sergey Prokofyevi «Romeo iyən Cülyetta» baleti premyera o be.
- 1942 — Dıminə Dınyo Canq: Yaponiya Kuala Lumpuri qətedə.
- 1972 — Həşipemə Pakistani nom dəqiş be bə Banqladeş.
12 yanvar
- 1908 — Həşipemədə iminə opera hesob bıə “Leyli iyən Məcnun”i iminə təmoşo o be.
- 1908 — İminə radioləpon de Eyfel Qullə vasitə pevolo bin.
- 1990 — Sovet İbemoni rəhbar Mixail Qorbaçovi bə Vilnüs səfəri vaxti, əyo 300 000 kəs de səbəsoyəti tələbi mitinq dəvuneşone.
- 1991 — AİŞ-i Konqres İraqədə canq kardero bə Corc Buşi səlahiyət doşe.
- 2000 — Turkiyədə koalisiyon hukuməti çe terrorist Abdullah Ocalani barədə bekardə kışde hukmi icro bə təxir eqıne.
- 2006 — Həcc ziyarəti vaxti bə şəytoni sığ ğande mərasimədə, basabasədə 362 zəvvor marde.
13 yanvar
- 1822 — Yunanə filəqi dizayn iminə Milli Məclisədə ğəbul be.
- 1830 — Luiziana ştati, şəhər Nyu-Orleanədə faciəynə sutemon bino be.
- 1908 — Pensilvaniyadə Rodsi Opera Sarayədə sutemoni nəticədə 171 kəs fot be.
- 1915 — Çe İtaliya şəhər Avezzanoədə zəlzələ nəticədə 29 800 kəs fot be.
- 1942 — Henri Ford plastikə materialə avtomobil hozo kardışe, ın avtomobil co qılonsən 30% sıbıkbe.
- 1991 — Vilnusdə Soveti sərbozon bə səbəsoyəti piə litvavıjon hurrəc kardışone.
- 2001 — Salvadorədə zəlzələ 800 kəsisən ve odəmi umurış bırnişe.
14 yanvar
- 1301 — De III Endryuni vəfoti Macarıstanədə çe Arpadon sulalə hukuməti orəx rəsəy.
- 1539 — Kuba çe İspaniya koloniya bıe.
- 1858 — III Napoleon çe sui-qəsdiku səğ beşe.
- 1907 — Yamaykadə zəlzələ nəticədə həzosən ve inson fot be.
- 1913 — İminə Balkani Canq: Yunani ğuvvon Bizansədə tırkonışon məğlub kardışone.
- 1994 — Bill Klinton de Boris Yeltsini nuvə əbjori bə co kişvəron hədəfi və qəte iyən çe Ukrayna nuvə arsenali ləğv karde barədə bə roziəti oməyn.
.svg)
15 yanvar
- 1559 — İngiltərə kraliça I Yelizaveta bə taxt peşe.
- 1759 — Çe Britaniya Muzeyi obemon be.
- 1892 — Basketboli vətən hesob bıə AİŞ-i Massaçusets ştati şəhər Sprinqfilddə ın idmani ğaydon elan bıən.
- 1964 — III London Konfransiədə de İngilisi, Turkiyə, Yunanıstani təmsiləkon bə i vırə Şimoli Kipri iyən çe sərku rumə qismi təmsiləkon iştirok kardəşone.
- 1970 — Muəmmər Qəddafi çe Liviya sər naziri səçınəbe.
- 1992 — Avropa dəvləton çe Xorvatiya iyən Sloveniya səbəsoyəti rəsmən zıne nəticədə Yuqoslaviya volo be.
- 2010 — saat 5.10 dəğədə Ozarboyjoni 9 milyonminə sakin bə dınyo oməy.
16 yanvar
- 1556 — II Filipp çe İspaniya kral bıə.
- 1778 — Fransa çe AİŞ-i mustəqiəti znəşe.
- 1920 — AİŞ-də “Hışkə ğanun” bə ko dəşə. De ın ğanuni spirtə peşomon istehsal karde, havate iyən ğəbul karde ğədəğən bıə. Çı ğanuni ğəbuli bəpeşo kişvərədə cinayətkarəti, kənoku omə iyən kustar peşoməyon istehsal ziyod bıə.
- 1956 — Misir səbəsoyb bedə
- 1973 — "Luna 21" kosmik stansiya çe Ovşumi səpe nışde.
- 1979 — İroni şah de ışdə xıyzoni bə i vırə bə Misir vite.
- 2002 — BMİ Qərdənəkəşəti Şura çe Bin Ladeni iyən Talibani hesobonışon dəvasışone.
17 yanvar
- 1605 — Roman Don Kixot iminə kərə nəşr be.
- 1773 — Ceyms Kuk de ışdə komanda bə Antarktik qırdmoni nez bin.
- 1860 — Rusiya ənıvışt Anton Çexovi movardə ruj (mardə 1904).
- 1852 — De Sand-Riveri muqavilə İngiliston Transvaaldə (Nisoni Afrika) çe Boer mustəmləkon istiqlalış ğəbul kardışe.
- 1942 — AİŞ-i cərə boksçi Məhəmməd Əli moədə bıə.
- 1944 — II Dınyo canqi ən doroz iyən xuninə canqonədə qıləy - cfnqe Monte Kasino bino be.
- 1946 — BMİ Qərdənəkəşəti Şura iminə iclos bıə.
- 1991 — Sərbozə əməliyyı "Səhroədə tufan"i çərçivədə çe səbəsoyə kişvəron ışdənpəron İraq iyən Kuveytşon bombardman kardışone.
18 yanvar
- 1654 — Pereyaslavi radadə Ukrayna - Rusiya ibemoni barədə ğəror ğəbul be.
- 1670 — Henri Morqan Panamaş qətışe.
- 1896 — Nyu-Yorkədə Rentgen cihazi iminə təqdimat bə sə qınye.
- 1911 — İminə kərə ışdənpər karabli səpe nışde. Pilot Yucin B. Elay, San-Fransisko limanədə çe "USS Pennsylvania" sivədə enlşde.
- 1943 — II Dınyo Canq: Soveti ləşqər çe Leninqradi 872 ruj dəvom kardə muhasirəş bırnişe.
- 2005 — 800 kəs sərnışin qətə ışdənpər "Airbus A380" Fransa şəhər Tuluzadə bə mətbuati təqdim be.
19 yanvar
- 1853 — Romədə çe Cuzeppe Verdi opera "Trubadur" iminə təmoşo dəvarde.
- 1903 — İminə kərə bə "Tour de France" velosiped yarışi start doə be.
- 1944 — Dıminə Dınyo Canqi vaxti soveti ğoşunonı Novqorodi ozod kardəşone.
- 1965 — "Naxçıvan", "Boksitoqorsk", "Sevsk" iyən "Sebej" moyqətə karabelon dıyo Berinqədə bə ğəzo eqıne nəticəsdə 100 kəs fon be.
- 1993 — Ozarboyjon Respublika de Qırğızıstani diplomatə əlaqon bastışone.
- 2007 — Əsilış erməni bıə Jurnalist Hrant Dink İstanbulədə ğətl bıə.
20 yanvar
- 1265 — Hersoq Lankaster ingilison iminə parlamentış qırd kardışe.
- 1944 — Dıminə Dınyo Canqi vaxti Yolə Britaniya hərbi həvo ğuvvon bə Berlin 2300 ton bomba şodoəşone.
- 1961 — Con Kennedi AİŞ-i 35-nə prezident səçınişone.
- 1980 — AİŞ-i prezident Cimmi Karter çe Moskva Tovostonə Olimpiada boykot karde barədə elanış doy.
- 1990 — De SSRİ prezident Mixail Qorbaçovi hamye, soveti ləşkəri hisson həm de hışki, həmən de dıyo bə şəhər Boku hurrəc kardışone. In hurrəci nəticədə 150-sən ve dincə sakin fot bıə, çand sa insonon yarajə bıən.
- 1996 — Yasir Ərəfat Fələstini prezident səçınyə bıə.
- 2010 — Bokuədə 20 Yánvár abidə-kompleksi obemon bıə.
21 yanvar
- 1701 — De I Pyotri fərmonı Moskvədə Topi Əmron nomədə məktəb obəy.
- 1775 — Rusiyədə divojon usyani rəhbər Yemelyan Puqaçov edam bıə.
- 1920 — Parisədə Versal Sulhi Konfrans bəsə qıne.
- 1968 — Bortədəş 4 qılə hidrogen bomba bıə AİŞ-i hərbi ışdənpər Qrenlandiya neziyədə bə ğəzo eqıne. Çə bombonədə qıley tobə ısət pəydo bıəni.
- 1977 — İtaliyadə bə aborti rəsmi icazə doydən.
- 1998 — Roma papa II İohan Pavel iminə kərə bə kommunistə rejiminə kišvar, bə Kuba səfər kardedə.
22 yanvar
- 1863 — Polşədə "Yánvári qıyom" iyən milli ozodəti hərəkat bino bıə.
- 1905 — Rusiyədə bənə "Xunə vıjori" bə tarix eqınyə inqilab bıə.
- 1932 — Tırki zıvonədə iminə kərə İstanbulədə məçiton qleyniədə de ğoymə avazi "Ğıron" handə bıə.
- 1957 — İsraili ləşkər çe Sinay nimsərkuyo okıryəy, Qəzza zəminon işğaliku ozod nıbe.
- 1970 — Işdənpər Boinq 747 iminə kərə bə həvo rosbe.
- 1990 — Çe 20 yanvari şəhidon Boku ən barzə vırə, Dağustu Parkədə dəfn kardə bin.
- 2005 — Çe Şimoli Koreya xarici koon nazir Kim Ke Qvan KXDRi bə nuvə silahi malikə kišvar bıe elan kardışe.
23 yanvar
- 98 — Trayan çe Roma imperatorə sərdorəti bə dastış səşe.
- 1792 — Ğənd iyən kofe ğıtəti çe Fransa paytaxtədə bə iğtişaşon səbəb be.
- 1832 — Çe Fransa impressionist rəssam Eduard Mane movarlə ruj.
- 1849 — Amerikavıjə həkim Elizabet Blakvel bənə Həşinışdə Nimqərdədə doktorəti mudafiə kardə iminə jeni, bə tarix eqınyə.
- 1922 — Torontoədə bo şəkərə noxəşəti çe insulini tətbiq bino be.
- 1950 — Knesset (İsraili parlament) Təl-Əvivış İsraili paytaxt elan kardışe.
- 1978 — Fransədə kilsə bə kışde hukmi ləğvi rozi be.
- 1990 — 41 sor bə nav bə Macarıstan dəşə Soveti ləşkər ın kişvəri tərq kardışe.
24 Janvar
- 1848 — AIŠ Satteri višə byrnijə vyrədə ǧyzyl pəjdo kardyšone, de ymi cy Kalifornijə ǧyzylə təblarz bino be.
- 1895 — Taryxədə iminə kərə odəm Antraktidədə bə zəmini po noše.
- 1924 — Monblani bynədə 1924 sori iminə Zymystonə Olimpik hənəkon okardə bin.
- 1984 — Iminə xysusijə kompjuter Apple Macintosh bə məjdon beše.
- 1986 — «Vojačer-2» (šikilədə) cy Uraniku 81,500 km məsofədə dəvare.
25 Janvar
- 1554 — Žoze di Anšieta iezuitə missijə onoše, cəjo pešo San Paulu šəhər beše.
- 1701 — Məskova Suxarevi ǧələdə rijozijotə ijən navigasijə elmon məktəb onoə be (šikilədə.).
- 1785 — Kardinal de Rogan bo Marijə-Antuanetta kralica gijozə hyriješe.
- 1852 — cy Lermontov M.J. «Maskaradi» pjesi iminə kərə səhnə dəvarde Aleksandrinskij teətrədə.
- 1919 — Parisi sulhə konferensijədə cy «Milləton čəmjət» soxte šərton votə byəbin.
- 2004 — «Opportjuniti» zond Marsisə nyšte.
Numunə:Taryxədə ymružnə ruž/Janvar 26
Numunə:Taryxədə ymružnə ruž/Janvar 27
Numunə:Taryxədə ymružnə ruž/Janvar 28
Numunə:Taryxədə ymružnə ruž/Janvar 29
Numunə:Taryxədə ymružnə ruž/Janvar 30
Numunə:Taryxədə ymružnə ruž/Janvar 31
|
Janvar – Fevral – Mart – Aprel – Maj – Ijun – Ijul – Avgust – Sentjabr – Oktjabr – Nojabr – Dekabr |