Tolyši Millijə Akademijə

Сe Vikipediá
Tolyšə Millijə Akademijə Xəbon 2-minə bešə numrə

Tolyši Millijə Akademijə (tolyši kiril Tolışi Milliyə Akademiyə, ingl. Talysh National Academy) — tolyšə tədǧyǧ bardəkəson təškilot, kom 2010 sorədə Riga šəhərədə ǧejd kardə byə bo tolyšə mədənijəti ijən ədəbijoti ogətejro.

Akademijə məǧsəd[sərost bykə | kodi sərost karde]

Ce Tolyšə Millijə Akademijə (TMA) məǧsəd Tolyšistoni ičtimoi-iǧtisodi, taryxə-etnografikə, arxeoločijə, ədəbijotə ijən zyvonəzynə sahonədə umute ijən tədǧyǧ kardeje. Bo ywtə məǧsədon rəsejro akademijə elmijə ekspedisijon bə Tolyš vyǧandə, konferensijon təškil kardejdə, ekskursijon, leksijon dəvonijedə, dastrək kardejdə bo elmijə əsəron tolyššynosəti sahədə nyvyštə bybun[1][2].

Ce TMA əsosə ofis Minskədəje (Belarus). Ce TMA prezident taryxə elmon doktor Elnur Aǧajeve.

Struktur[sərost bykə | kodi sərost karde]

TMA dy gylə ǧysmyš heste (Tolyši elmi akademijə, Tolyši nəčiməsənəti akademijə) ijən 5 gylə buro (ičtimoi-iǧtisodi, taryxə-etnografikə, zyvoni ijən adəbijoti, folklori ijən mahnejon, redaktorəti). Akademijə dylədə hestin šərəfmandə ijən həǧiǧijə uzvon ijən uzvon-korrespondenton. Bənə šərəfmandə uzvi vyžnije bəzynen be alimon komon de yštə Tolyšistoni barədə əsəron zynə bejdən[3].

Mətbuoti organ[sərost bykə | kodi sərost karde]

Ce TMA mətbouti organ «Tolyši Millijə Akademijə Xəbonin»[4][5]. 2011 sorədə ce «Tolyši Millijə Akademijə Xəbon» iminə umrə beše, iminə bejnəlxəlǧə elmijə nəštijoti, kom təmom bə Tolyšistoni umute həsr kardə byə[6][3]. Ko kardə zyvonon - tolyši, urusije ijən inglisi. Ce xəbon sərredaktor Igbal Əbilove.

Xəbonədə cap bejdən: ce tolyši folklori nymunon, cap kardə nybyə taryxi sənədon, komon de Tolyši əloǧə hestyšone, ijən navkonə tədǧyǧ bardəkəson cap nybyə əsəron[1].

TMA kardə əməlon[sərost bykə | kodi sərost karde]

Ce TMA uzvon bejnəlxəlǧə elmijə konferensijonədə ištirok kardejdən ijən TMA kitobon nəšr kardejdə.

2010 sorədə TMA ičo de «Bejnəlxəlǧ tolyši mədənijəti ovči fondi» ce F. Əboszodə Tolyšə-tyrkə luǧəti (50 000 syxan ijən ifodə) cap kardyšone, ijən 2011 sorədə həminə myəllifi — Urusə-tolyšə luǧət (60 000 syxan) ijən Tolyšə-tyrkə luǧət (107 570 sexan ijən ifodə).

19 nojabr 2010 sorədə «Peterburgi fəlsəfə ružon» tədbirədə fəlsəfə ijən sijosəti fakultədə ce Sankt-Peterburgi kišvərə universitetədə konferensijə dəvardəbe «Millijə irsi fəlsəfə». By konferensijədə ce TMA uzv ištirok kardyše de šygo myžori «Taryxə-mədənijətə iras bənə etnkikə yžtəni ogəte iškil (tolyšə milləti nymunəjsə)», končo myəllif guš doəkəson de tolyšon ošno kardyše ijən de assimiləsijə təsiri, ijən ce Tolyšistoni taryxə-mədənijətə əbidon bevəčə holi barədə. Ce Tolyšistoni umute barədə XX əsrədə ijən Tolyšistoni regionədə əhmijətinə vyrə[7].

2011 sorədə TMA ce F. Əboszodə iminə kitobyš «Tolyši bə vyrə nyrəsə ənəšykyrəti» cap karde ce Tolyšə xanəti barədə ijən de I. Əbilovi, I. Mirxəlizodə taryxə-etnogragijə ocerkon[8].

4 tosə 8 ijuli 2011 sorədə Petrozavodsk šəhərədə Urusijəti etnografon ijən antropologon IX kongress dəvarde. 6 ijuli kongressədə ce TMA uzvi I. Əbilovi məruzə guš doə be «Folklor bənə səvon bo tolyšə xəlǧi taryxinə viri bərpo kardejro». Əsərədə ce dy gylə mifikə vyžudon barədə votə bejdə — «Sijo Cyxo», kom Azərbojčoni Tolyšədə pevylo byə, ijən «Sijah Galeš», kom Ironi Tolyšədə heste.Guš doəkəson tolyšon holiku ve maraǧin bin, iškilon barədə, komon mandə ce ce zyvoni ijən mədənijə irsi ogəte vədə[9][10].

2012 sorədə ce TMA nəšrtiku ce F.F. Əboszodə kitobon bešin «Urusə-tolyšə luǧət» (60 000 syxan ijən ifodə) ijən «Ingilisi-tolyšə luǧət» (250 000 syxan ijən ifodə) nominə akademijə nəšrədə «LINCOM academic publishers» Munhenədə[11].

25 apreliku tosə 5 maj 2012 sorədə TMA ičo de Urusijəti Elmon Akademijə Jolə Pjotri nomin Antropologijə ijən etnografijə muzeji (Kunstkamera) ijən Urusijəti Etnogragijə muzeji Nysoə (Ironə) Tolyšədə ekspedisijə dəvonijəše. Ekspedisijə jol ce TMA uzv I. Əbilov be. Ce TMA Nysoə Tolyšədə nymojəndə Armin Fəridi ce tolyšə musiǧijə adəton tədǧyǧ kardəkəse, folklori gyrdə kardəkəse, «Tolyšə musiǧi» kitobi myəllife, končo ce həmmə Tolyšiku 100 gylə millijə mahne nyvyštə byə. Urusəzyvonə etnografijə elmədə ym iminə kərə be žygo ekspedisijə bo Ironi Tolyši umutejro. Rəšti šəhəristoni dijonədə kali tolyšonku intervju pegətə byəbe; Bə tolyšə Muslə šəhər šəbin ijən Gilani dijovyžə irsi muzej, konč buminə arxitekturə 20 gylə čurbəčurə nymunə gyrdə kardə byən, ijən Femanədə Aljand rəjon; bə Rəšti vyžor šəbin, ijən šəhəri muzej, končo syvo buminə məišəti barədə, ce Marlik, Tul-e Talyš, Amlaš, Ag evlar arxeologijə kandə artefakton nišon doə byən. Ekspedisijədə xajli ce tolyšon identifikasijə barədə məlumot gyrdə kardə byəbe, de gyrdo-kəno xəlǧon əloǧə, byrz kašte, mol ogəte barədə, təǧvimə sikli barədə, panteoni barədə[12]. Gyrdə kardə materialon dastək kardyšone bo məruzon nyvyšte, komon pešo cap bin[13][14][15].

2019 sorədə bə dynjo dim beše ce ədəbijə tolyšə zyvoni grammətikə ce Fəxrəddini Əboszodə ijən Əvəz Sadyxovi «Tolyšə zyvon: fonetikə, morfologijə, sintaksis». Kitobi TMA cap kardyše tolyši zyvondə, kitobədə ce grammətikə vejni əsosə ǧysmon soxtə byən. Myəllifon tərəfiku bənə ədəbijoti zyvon pegətə byə ce zyvoni kobəsonə ləhcə. By əsərədə dyždə tolyšə luǧəton myəllif Fəxrəddin Əboszodə ozavzijəše ijən nyǧyl kardəše ce tolyšə filologi Əvəz Sadyxovi (1942−1999) əməli, komi peš əcəj marde 2002 sorədə Sankt-Peterburgədə tyrki zyvonədə cap kardə byəbe. Kitobi elminə redaktor tolyšə šair, ənyvyšt Čamal Lələzoə (Aǧajev) be[16].

Ce akademijə uzvo tərəfo ve-vinə məǧolo cap kardə byən ce tolyši taryxi, etnografijə ijən zyvoni barədə.

Səvonon[sərost bykə | kodi sərost karde]

  1. ↑ 1.0 1.1 Abilov İ.Ş. Vestnik Talışskoй Naцionalьnoй Akademii. — TNA. - № 1. — Minsk: Medisont, 2011. — S. 10—11. — 200 s.
  2. ↑ Vvedenie v istoriю i kulьturu talışskoqo naroda / pod red. Q. S. Asatrяna. — Erevan: «Kavkazskiй цentr iranistiki», 2011. — S. 109. — 200 s. — ISBN ISBN 978-99930-69-69-0.
  3. ↑ 3.0 3.1 Asatrяn Qarnik. Armeniя, İran i reqion: Populяrnıe statьi, oçerki, эsse, nauçnaя i obщestvenno-politiçeskaя publiцistika.. — Erevan: Asoqik, 2014. — S. 395. — 516 s. — ISBN 978-9939-50261-8.
  4. ↑ Ali Abdoli. İstoriя talışskoй pressı = Tarikche-ye matbuat-e Talesh (pers.). — Teqeran: Jameeh Negar, 2013. — S. 41. — 96 s. — ISBN 97-86-00-10-13-42-3.
  5. ↑ Talışskaя naцionalьnaя akademiя (Riqa). Vestnik Talışskoй naцionalьnoй akademii: nauçnoe izdanie. - Minsk : [b. i.], 2011― (neopr.). e-catalog.nlb.by (2011). Data obraщeniя: 12 noяbrя 2020.
  6. ↑ Abilov İ. V Minske vışel pervıй nomer «Vestnika Talışskoй naцionalьnoй akademii»
  7. ↑ Uçastie talışskix uçenıx v mejdunarodnoй nauçnoй konferenцii
  8. ↑ Pervoe nauçnoe izdanie Talışskoй Akademii
  9. ↑ Alьmanax russkoй tradiцionnoй kulьturı. IX Konqress эtnoqrafov i antropoloqov Rossii v Petrozavodske s 4 po 8 iюlя 2011 (rus.). Russkie tradiцii. - Alьmanax russkoй tradiцionnoй kulьturı
  10. ↑ Talışskaя Naцionalьnaя Akademiя na IX Konqresse эtnoqrafov i antropoloqov Rossii
  11. ↑ PAMЯTİ KAXİNA ABİLOVA
  12. ↑ Эtnoqrafiçeskaя эkspediцiя v Юjnıй Talış
  13. ↑ Lavrovskie (Sredneaziatsko-Kavkazskie) çteniя
  14. ↑ Lavrovskiй (Sredneaziatsko-Kavkazskie) çteniя - 2015
  15. ↑ XLIII LAVROVSKİE ÇTENİЯ Kavkaz i Цentralьnaя Aziя: эtnoqrafiя, antropoloqiя, folьkloristika
  16. ↑ Opublikovana qrammatika talışskoqo яzıka
Səvon "https://tly.wikipedia.org/w/index.php?title=Tolyši_Millijə_Akademijə&oldid=92557"