Portal coğrafiyə vıjniə məqalə/Arxıv
Təbiəti elmon (ing. Natural science, alm. Naturwissenschaften) — təbii hadison omutə elmi co-co sahon, komon ki, insonə cəmiyyəti omutə humahitar iyan sosial elmonsən fərqinin.
Umumi məlumat Təbiəti elmlon dınyo de naturalist nəzəri omutedən, cəmiyyətiku bə təbiəti munasibətədə bə əçey ğanunon hurmət karde tələb kardən. Naturalizm çe insoni ofəyə ğanunon bə təbii proseson şamil nıkardə, təbiəti ğanunon omutə bəpeşt oko doy əsosədə bastə sisteme. Təbiəti elmon bə əməl ome, bə elmi tədqiqaton de fəlsəfi nəzəri diə karde nəticəy.
Nom-termin - Təbiəti elmon həmən, çe humanitar elmon iyan ictimai elmon arədə fərqi nişon kay qoroş oko bedə. Elm Riyaziyot de məntıği bə i vırə, bə formal elmon daxile, bə təbiəti elmon aid ni. Bəçey qoroş ki, əçəvon metodoloqiyə çe təbiəti elmon metodoloqiyəsən dırıst fərqine. Riyaziyot, statistikə iyan informasiyə texnoloqiyon təbiəti elmon hesob nıbunən, əvon bı sahədə bardə əksər tədqiqatonro bə muhum elmi əhəmiyyəti malikin. (bə dumo dəvard...)
Dınyo okeani bə əməl ome
Zəmini planetar inkşof karde mərhələ oxoy-geoloji mərhələ isə sıftə hesob bedə.Təqribən 4,5-5mlrd sor çimiku bənav binonoə ım mərhələ sıftədə vey nozok bıbuən, əsosən bazalt tərkibiə dəbiə lavondə buə zəmini dim bəməl omə.Əv vey hosont barzə təzyiqi jinton zəmini dimisə ros buə dı maqma əloğədar ovkardəbedəbe qıləvolo kardəbedəbe.Tədricən, nisbətən panə inən sabit zəmini lu hisson bəməl ome.Əvon həni ovbuə maddon bədaşt beşe haştənıbin.Maqma jinə ğatədə təzyiqi nəticədə ğırışon bəməl omeydəbe.Zəmini lu nığılə vırədə bəməl omə ım maddon nığılə maqmatik suxuron (qranit i.c.q) bəməlış vardışe.Zəmini lu jığo sabit vırondə vulkanizm proseson qədə-qədə okşie.Dımiyan erkən geoloji mərhələ (təqribən 12 mlrd sor bə nav) iminə sərt inən sobit zəmini lu hisson –platformon bəməl omin. (bə dumo dəvard...)
Ozarboyjoni təbiət - Çı Ozarboyjon Respublikə tarixi-coğrafi vırəş, relyef, ovə hevzon, florə inən faunə qırd kardedə.
Ozarboyjoni kəfşən xosə təbii- coğrafi muhit hələ ğədimədə bıvrə inosonon ome cəlbış kardə.
Ozarboyjoni təbiəti həxədə alimon fik, voteyon
Antik muəllifon Herodot(e.b. 5-nə əsr), Polibi(e.b. təq. 200-e.b. təq. 120), Strabon(e.b. 64/63- çəmə era 23/24), Klavdi Potolemey(təq. 90-təq. 160) inən c. ıştə əsərondə çı Ozarboyjoni coğrafi mevqeyi, marzon, ruon, jimonıə vıron, iyo bino buə tayfon, Kaspi dıyo, çəy hiç qıle dıyo əloğəş nıbe inən c şeyon həxədə məlumatış doə.(bə dumo dəvard...)