Zulfuǧar Əhmədzadə

Zulfuǧar Əhmədzadə
	Zulfuǧar Əhmədzadə
Movardə taryx	14 Ijun 1898
Movardə zəmin	Pensər di, Lankoni ǧəzo, Urusijəti Imperijə
Mardə taryx	1 Ijun 1942 (43 sinədə)
Dəkandə vyrə	Mariinsk, Novosibiski oblast, SSRI
Mardə səbəb	Sijosijə repressijə gornə
Dəkandə vyrə	Mariinsk, Novosibiski oblast, SSRI
Šəhrvandəti	SSRI;
Əǧylon	Rufət Əhmədzadə, Əjub Əhmədzadə
Millət	tolyš
Faolijət	šair, ənyvyšt, sijosətmədor, peəgordyn
	Commons

Zulfuǧar Əhmədzadə (Əhməd-zadə, Əhmədzodə;14 ijun, 1898 sor, Pensər di, Lankoni ǧəzo, Urusijəti Imperijə — 1 ijun 1942 sor, Mariinsk šəhər, SSRI) — tolyšə šair, ənyvyšt, ičtimoijə ijən sijosijə xodim, peəgordyn, publisist, 1930-nə soron millijə-mədənijə rostbemoni navəžən^[1]^[2]^[3].

Biografijə

Əhmədzadə Zulfuǧar Əhmədi zoə 1898-minə sorədə Pensər dijədə kosibə tolyšə xyjzonədə bə dynjo omə. Validejnon cy Mir Əhməd xani Talyšinskij rajətonədə bin, de kaštemoni məšǧul bejdəbin ijən yštə gədə tuk hestyšonbe. Yštə avtobiogragijədə Zulfuǧar gyləj hodisə votejdə, kejnə cy Mir Əhməd xani Talyšinskij hyvoskon əcəj pyəšon kujəj cumcyko əv vaxtədə bəhr doj nyzynəše. Validejnon Iminə Dynjo čangi bənav bə rəhmət šin^[1].

9 sinədə de yštə pyə vote dij miəllimi tono šedəbu, končo 2 sor handejdəbe ijən umutyše hande, nyvyšte ijən farsi zyvonədə gəp žəj. 1913—1914 soronədə farsi zyvonədə dij məktəbyš oroxni Pensərədə, ərəbi zyvoni umute bino kardyše. 1916—1917 soronədə 2 sinifə məktəbi Pensər dijədə oryxniše. Vej bo hande həvəsyš hestbe, əv bə Lankon še ijən əjo bə məktəbi 1-nə grup dəše. Kejnə bə 2-nə grup dəše əcəj pyə bə rəhmət še, cymi bəpeštə əv hande ogətyše ijən de dij maši məšǧul be. Žygo əv 2 sori myddətədə dij mašədə ko kardyše. 12 sinədə həvəsyš bo rəssam kəše ijən šeir nyvyšte pəjdo kardyše. Žygo həvəsi əcəj pyə dust Lankonyž Əbulfəs Həsənov vindyše ijən tovsijə kardyše bəj dij maši ogəte ijən de savdo məšǧul be. Əv Zulfuǧaryš boštə xanboz karde ijən pulyš doj. De ym puli Zulfuǧar savdo karde bino kardyše, 1 sor ym koj kardyše, əmma čyvon bej, be təčrubə be gornə ijən savdoədə be jolə marəǧi bej gornə, əv hic pul ǧəzənč kardəš nybe ijən həmmə pulon xarč kardyše. Hežo həminə vaxtədə dijədə gylə miəllim hestbe, əv urus be, Zulfuǧar əcəj tono dəxyl be ijən 4 mangi dylədə urusi zyvoni umutejdəbe^[1].

Partijədə ko kardej

1916 sorədə yštə 19 sinnədə əv bə Lankonə «Ədolət» partijə təškiləti dəše ijən bənə agit-təbliǧətkardəkəsi u Lankoni nezi dijonədə ko kardəbe. Vejni yštə dijədə ko kardejdəbe. Žygo ko kardejədə ve dast-pocə kardejdəbe ki ičtimoi fikon bə «Ədolət» partijə tərəfi gordynije ijən xanon u bekon hakimijəti əlejh myborizə təbliǧət kardejdəbe. Tolyšə dijonədə aktiv bolševikə təbliǧəti bardejdəbe. 1919 sori majə mangədə, kejnə inǧylobi-əlejh dastə dyminə kərə Pensər di bə dast gətyše, əvon əcəj moli ǧyr kardyšone, kəj sutvonišone u əcəj boə Čəbraili Əhmədzadə kyštyšone (səj byrnišone). 1919 sori avgustədə, kejnə musavati ləšǧər de inǧylobi-əlejh dastə dəše bə Lankon Zulfuǧari cand kərə kujəšone.

Pešo kejnə feljeton de žygo nomi «Mənə nə» («Bəmy cic») nyvyštyše končo musavati prisatovon, zabiton, xanon, bekon ijən musavati partijə beabru kardyše, əj gyləj musavati zabit Əjub Efendi ǧojm kujəše, ym nav Boku əməlijti be kejnə Zulfuǧar Lankonədə nijonijə «Hummət» təškilotədə ko kardejdəbe. Bə partijə de həmro Mutallib Kələntərovi dastəki dəše, kom əj 1917—1918 soronədə bənə čyvonə inǧylobəkə zynejdəbe. Nijonijə əməlonədə koəkə tolyšon dylədə təbliǧətə ko dəvonijedəbe.

Azərbojčonə Sovetə Sosialistə Respulikə edašte bəpeštə bə yštə Pensər di miəlliməti ko karde še u komministə ǧysmədə ko dəvonijedəbe bənə ǧysmi sədr. 1920 soriku bə 1921 sor Ostoro ijən Lankoni rəjononədə de inǧylobi əlejh mandə daston dave kardejədə ištirok kardejdə. 1920—1921 handə sorədə bə Lankoni ǧəzo Astraxanbazari məktəbi bə ko dəše bənə məktəbi jol. Cymi bə nav 1920 sorədə əv Lankonədə 3-mangə miəllimə kurs oryxniše u bə vaxtədə təlimotəvon be-be əv Lankonədə bə 6-mangə miəllimə kurs dəše u oryxniše əj. 1921 sori oxojədə ičroijə komitədə ko kardejdəbe u de ǧuldoron myborizə barde sədr təjin kardə byəbe. 1922—1923 soronədə bandonədə zumand myborizə de ǧulduron dəvonijedəbe, əvoni beavžor kardəbe u gətedəbe. Zuvandədə ičroijə komitə sədri vəzifə gətəšbe. 1924 sorədə Lankoni ičroijə komitədə zəmini ǧysmi sədr be. 1926 sori 1 avgustədə bə Kurdistanə ǧəzo komandirovka vyǧandə byə cy OVU sədr be^[1].

1930 sorədə gijobi cy pedagoži instituti II kursyš oryxni, pešo bə Az. GNII bə zyvoni u ədəbijoti ǧysm dəše, cy končo 1 kursi bəpeštə mobilizasijə kardə be.

De sənəri miəllim be, «Azərnəšr»i nəšrədə gədə xəlǧon ǧysmi idorə kardejdəbe.

1918 sorədə cy «Hummət» təškiloti uzve, 1919 sorədə bə bolševikon partijə dəše u 1920—1938 soronədə kali kišvərə vəzifon gətəšbe^[1]^[2]^[4]:

1918-minə sorədə «Hummət» təškilati uzv;
Tosə 1920 sori de dij maši məšǧul be. 1920 sori oktjabriku Pensər dijədə bənə kommunistə cəšmə sədr ko kardejdəbe u əjoən miəlliməti kardəbe;
01.1921—09.1921 — Lankonədə təhsilə komitə məsulijətinə təlimotəvon;
1920—1922 — Lik rəjoni, Ǧosməljon dijədə ce Ičraijjə Komitə sədr;
1922—1923 — Lankonədə Zəmini šobə mudir;
03.1923—09.1924 — Zuvandi təhsilə ičroijə komitə sədr Lankoni ǧəzoədə;
09.1924—01.1925 — Lankonədə ǧəzo Zəminə ǧysmi sədr;
01.1925—08.1925 — Lankonədə ičroijə komitədə xəlǧi maarifi sədr;
08.1925—09.1927 — Lacynədə Kurdistani Maarifə ičroijə komitə sədr;
09.1927—10.1928 — Zagatala rəjoni sədr;
10.1928—09.1929 — Aǧdam rəjoni Ičraijjə Komitə sədr təjin byə;
09.1929—03.1930 — Bokuədə ASSR Narkompromi sədr;
03.1930—01.1931 — Lankoni Pedagoži Texnikumi direktor u hežo əjo tyrkə ədəbijoti dərs dojdəbe,
01.1931—05.1931 — Ostoro rəjon Ičroijə komitə sədr ko kardəše;

1932 sorədə jyǧnəǧədə votyše ki Azərbojčoni Kommunistə partijə ve vaxt sədrəti kardejdəbin azərbojčonyž nybyə odəmon u Mərəngoə Komitədə čəmi 9% azərbojčonyž heste, əmandəjon — ermənin, urusin, jəhudijon u gurčijon. By syxani gornə bə hədərə hol egyni ijən bə Ermənistani SSR bo karde vyǧandə be^[4].

1932—1933 — Ermənistani Vedi rəjonədə İčroijə Komitə sədr;
1933—1935 — bə Azərbojčon ogyrdynijə be, Azərbojčon Xalǧ Komissarətiədə Ali məktəbon idorə rəis;
09.1933—09.1934 — Kamə Xəlǧon Šurədə sədr u Bokuədə AzSSR Maarifəti Xəlǧə kommisarijəti kollegijə uzve;
1935—1937 — Azərbojčoni Nəšrijətədə «Kamətijədə mandə xəlǧon» («Azlygda Galan Xalglar») šobə mudir ko kardəše;
01.05.1934—19.03.1938 — «Azərnəšr»i nəšrədə gədə xəlǧon ǧysmi mudir.

Partijədə: «Ədolət» partijə uzve (1918—1919), bolševikon partijə VKP (b) uzv (10.1919—06.1938), həbs karde bəpeštə cy partijəku bekardə byə, marde bəpeštə 15 janvar 1957 sorədə bərpo kardə be^[5].

Həbs be

1937-minə sorədə dy činajət məčəllə 64-minə bə Səvet hukuməti əks mubarizə bardə təškilati uzv maddə ittihom be gorəš bə Sibir surgun kardə byə. 1938-minə sori sentjabrə mangi 21-də 5 sor ozodətiko məhrum kardə bə. Surgunədə beədə surgunə dušərgədə nəšr kardə gəzeti redaktor ko kardəše. Azərbojčonə ijən Tolyšə zyvonədə šeiron nyvyštəše. Cy Azərbajčoni ijan ce dynjo ədəbijjatiku poetik nymunon bə tolyšə zyvon pegordynijəše. Tolyšə zyvonədə nyvyštəbə iminnə poema muəllife. 1942-minə sorədə ijunə mangi 9-də Kemerovo vilajəti Mariinsk šəhərədə yštə dynjo dəgiš kardəše.

6 ijun 1937 sorədə Mərəngoə Komitə (MK) plenumi dəvarde bəpeštə, Azərbojčoni Kompartijə XIII jyǧnəǧi nezi, končo bə MK hisobot no-pegət kardejdəbin, kom parson bəben u məzmuni barədə, čo parson dylədə cy «azərbojčonə zyvoni pok karde» barədə syxan še. Gyləj ištirokəkə «taton zyvoni pok karde» barədə no-pegətyš bino karde. Bə ymi Mirčəfər Baǧyrov votyše — «Az fik kardəm ki, həni lozime cy taton zyvoniku, kurdi, tolyšə zyvoniku bə tyrkə (azərbojčonə) zyvon dəvarde. Maarifəti xəlǧə kommisarijət bəpe təšəbbus nišon bykə, əvon həmmə azərbojčonyžin»^[6]^[7].

Cy plenumi bəpeštə ǧəror bešeli cy gədə milləton zyvonədə təhsil dojku dijəro mande u həmmə bə tyrkə zyvon ovoštynije. 1936—1938 soronədə tolyšə rušinfikon repressijə kardə bin, tolyšə məktəbon, teətr u pedagožijə texnikum dəbastə bin, kitobon u ružnomon vadoj ǧadaǧan bin.

Zulfuǧar tasyb kardyše de Azərbojčoni SSR kompartijə Mərəngoə Komitə iminə kotibi u sədri Mirčəfər Baǧyrovi.

Navkonə inǧylobəkə Širəli Axundov de Zulfuǧari əloǧəš hestbe. Axundovi məčbur kardyšone Zulfuǧari əlejh syxan vote (koryǧ došone, əcəj rostə nyngiki pust dynišone). Koryǧ səjədə, əv votyše: «1936 sorədə az təsodufədə Z. Əhmədzadə vindyme. Əv bəmy votyše ki, əv nijonijə syrə təškiloti uzve, končo Bekəǧə Mirsalajev sədre (əjən pepressijə kardyšone) u pidəšbe ki az bəvon umžən bybum. Cy təškiloti məǧsədədə Tolyšə məholi cy Azərbojčoniku čo kardejən hestbe». Axundov votyše, əv «təsodufən dy ruž bəpeštə ižən Z. Əhmədzadə vindyše. Zulfuǧar bəj asbardyše dy gylə čyvonə odəm bə Tolyš vyǧande bo təbliǧat barde gornə u əcəj məǧsəd be Tolyšə zəminon cy Azərbojčoniku čo karde». De ittihomi Zulfuǧari əlejh činojətə əməl pekardyšone^[5]^[4].

Pešo, kali vaxt bəpeštə Širəli Axundov votyše ki əv məčbur be Zulfuǧari əlejh syxanon nyvyšte, bydə bəj koryǧ nydən: «Bəmy koryǧ dojdəbin u məčbur kardyšone šər ǧande bə Z. Əhmədzadə. Cymy syxanon du bin»^[4].

15 mart 1938 sorədə Azərbojčoni SSR NKVD organon əj həbs kardyšone u məhkum kardə bejdə de RSFSR Činojətə Məčəllə 64 maddə (Vətəni həvate) SSRI NKVD-ədə 23 avgust 1938 sori, bənə «Kontrnatsionalistə u terroristə təškiləti Lankoni filiali» ištirokəkə, kom nojdə «məǧsəd Lankoni cy Azərbojčoniku čo karde» u «Tolyšə muxtarijəti» soxte. De ittihomi 5 sor islokardə-zəhmətə nyštəčoədə. Myddəti Kemerovo oblastədə dəvonijedəbe, Mariinsk šəhərədə^[5].

Sibirədə surgun

Surgunədə Sibiri zindonə nyštəčoədə Əhmədzadə həmən de ofəjevonə əməlonən məšǧul bejdə, nyštəčo ružnomə redaktor bejdə, šeiron nyvyštejdə. Kali vaxtədə nun pate vyrə ko kardə. Ižən vaxtədə Əhmədzadə nyštəčoəcə 10 ruž bə karser šodoə bejdə. Karseri bəpeštə əv rəjrə noxəš gynije bino kardejdə, əcəjku mujon emedən, nyngon dəžedən. Nətičədə əv tosə myddəti oxoj nyzynəše žije, gonə noxəši bəpeštə šair Mariinski šəhəri noxəšxonədə 1942 sorədə 1 junədə bə rəhmət šedə.

Zulfuǧari duston dylədə Gulərə Kadirbekovə «Köylü qızı» («Di kinə»), kom Sibirədə bəj dastək dojdəbe. Gulərə ičtimoijə xodim be, publisist, cy «Şərq qadını» ružnomə soxtəkəs u iminə redaktor. Əvyšynən bə Sibir surgun kardəšonbe. Bə yštə zoə Əjubi Əhmədzadə, Zulfuǧar rəjrə cy Guləri barədə votejdəbe, bəj hurməti, mynnədorəti nišon dojdəbe.

Cy Zulfuǧari gyləj dustonədə xəlǧi šair Səməd Vurǧun be. De Zulfuǧari zoə Əjubi syxanon zyne bejdə ki kejnə əcəj pyə Sibirədə be, Vurǧun yštən cy Baǧyroviku xahiš kardəbe əj ogyrdynije: «Baǧyrov həmro, tolyšə xəlǧiku gyləj inǧylobə šair heste, əv gynoš ni, ogyrdynən əj bə Azərbojčon», bymi Baǧyrov xyšmin čəvob doše, xahiši ohaštyše: «Səməd sə ko kardə, cic votejdəš ty? Həzo gylə Əhmədzadə šən, u ysət az bo ym Əhmədzadə bynəvom?»^[2].

9 avgusti 1956 sorədə SKUD VS AzSSR tərəfiku reabilitasijə kardə byə bə činojəti məzmuni nybe gornə^[5].

Ədəbijotə fəolijət

Tolyšonku besəvodəti ləǧv karde gornə 1928 sorədə latyn əlifbo əsosədə bo tolyšə zyvoni əlifbo soxtə be. By myddətədə tolyšə zyvonədə məktəbon okardəšonbe, Lankonədə Tolyšə Pedagoži Texnikum təškil kardə be. Bo tolyšə məktəbon tosə 6-nə sinifi bo notəmomə mijonə təhsili səjro dərsə kitobon nyvyštə bin. 1920-nə soron oxojədə tolyšə zyvonədə kitobon cap karde təškil kardə be Boku «Azərnəšr» nəšrədə, tolyšə teətr soxtə be^[8]. Ve jolə tohfə by koədə Zulfuǧar Əhmədzadə, Muzəffər Nəsirli, Ǧulam Ələkbərov dəǧandəšone, de cəvon əməlon 1930-nə soronədə əlifbo, məktəbi dərsə kitobon u bo tolyšə zyvoni kitobon cap kardə bin. 1930-nə soriku tosə 1938 sori myddətədə tolyšə zyvonədə xəjli pegordynijə bədii ədəbijot cap kardə be, tolyšə zyvoni Azərbojčoni zyvonəzynonən tədǧyǧ bardejdəbin^[3].

1930-nə soronədə Azərbojčoni dovlətə elmi-tədǧyǧə institutədə bo tolyšə mədənijəti tədǧyǧ karde u ozazvije ǧysm obəbe. Azərbojčonə proletarijon-ənyvyšton šurə dylədə cy tolyšon proletarijon-ənyvyšton ǧysm təškil kardə be, bo tolyšə koəkə u kolxozəkon maarif karde məǧsədiro.

Tolyšə tədǧyǧotəbə alimi Igbal Əbilovi yštə məǧolədə žygo nyvyštə^[8]:

tolyšə zyvonədə pegordynijə u soxtə byə ədəbijotədə bəpe žygo gylə əsosə grup čo karde: məktəbiro u handə ədəbijot (hežo de bədii ədəbijoti məčmuon, tolyšə zyvoni, tyrkə zyvoni u urusə zyvoni gramətikə bo tolyšə məktəbon), təbliǧət bardə u rəsmijə materialon (hežo sovet kišvəri konstitusijə ja I.V. Stalini, L.P. Berijə, V.M. Molotov nytǧon bə tolyšə zyvoni pegordynon), tyrkə, urusə ja dynjo ədəbijotiku pegordynon (M.F. Axundov, D. Defo, S.J. Maršak, M. Seidzadə, F. Šiller, Č. London, I. S. Turgenev, A. P. Cexov), sanitarijə kitobon, dij maši u žəgo myžorədə. Čo dyǧǧəti lozime doj bə tolyšə mahnejon məčmuə, kom cap kardəše məšhurə folklorist u žurnalist Muzəffər Nəsirli (1902—1944). Cy kitobonədə vejni hežo ysətən aktualin.

Ofəjevonəti

Zulfuǧar Əhmədzadə — 1930-nə soron ən məšhurə tolyšə ičtimoijə xodime, ysətnə ədəbijə tolyšə zyvoni soxtəkəsonədə gyləje.

Tolyšə, tyrkə u čo zyvononədə xəjli šeiron u poemon myəllife, cəvon dylədə vej nominin «Tolyši žimon» (1931 sor, tolyšə zyvonədə, ičo de Muzəffər Nəsirli), «Dəvardə ružon» (tolyšə zyvonədə) u «Arktikə dastany» (tyrkə zyvonədə, Arktikə bijonədə təsə «Celuskin» sovet gəšti barədə) poemon, «Handə kitob» (tolyšə zyvonədə, ičo de M. Nəsirli), «Tolyšə zyvon» 1937 sor (tolyšə zyvonədə, ičo de Ǧ. Ələkbərov), «Kyryngo» (tolyšə zyvonədə). Əcəj «Arktikə dastany» poema 1934 sorədə ədəbijə kešədə bə iminə vyrə təltif be u Azərbojčoni ənyvyšton šurə bə Əhmədzadə 5000 rubl myždi doše. Kešədə ištirok kardejədə əv yštə poema de «Göyərçin» («Kafte») təxəllusi edaštejdəbe^[9].

1933 sorədə B. Serebrjakov cy Əhməzadə «Kolxoz cy sosijalizmi roje» šeiri tolyšiku bə urusi pegordyniše u «Literaturnoje Zakavkazje» žurnalədə cap kardə be^[10].

Əhmədzadə bə tolyšə zyvon cy urusə u dynjo klassikon əsəron pegordyniše, bo ibtidoijə məktəbi dərsə kitobon u bo tolyšə zyvoni handə dərsəvonə nyvyštyše^[11].

Sibiri surgunədə «Sibir» romani u «Köylü qızı» («Dij kinə») pjesyš u čo šeironyš nyvyšte.

Cy Zulfuǧari kardə zəhmət, əcəj ofəjevonəti u žimoni ro bə vəomə tolyšə ənyvyšton u šairon zehni ve dyždə təsiriš byə. Latyn əlifbo əsosədə tolyšə əlifbo soxte de əcəj nomi əloǧəjne. Tofiǧ Ilhom, Əli Nasir, Xanəli Tolyš, Əhəd Muxtar, Xilgət, Məsudi Dovran, Vəlišah u čo gylon, cy Zulfuǧar Əhmədzadə tolyšə ədəbijə məktəbi oko dojdəbin, u cy 1970-nə soronku tolyšə ədəbijə zyvoni ozavzijero vej əhmijətinə rolyšon hənək kardə^[4].

28 oktjabr 1998 sori Lankonədə konfrans dəvonijə be, kom bo Zulfuǧari 100-soronə jubileji be, u 29 oktjabrədə šairi jubileji gornə Ostoro šəhərədə konsert dəvonijə be.

Bibliografijə

De M. Nasirli, «Zəhmət iyən Məktəb», dərsə kitob., 1930
De M. Nasirli, «Jimoni ro» (bo besəvodono), dərsə kitob., 1931
«Sıə kolxoz» (bo besəvodono), 1932
«Davarda rujon», poema, 1932
Bo besəvodon handə kitob (bo yolono), 1933
De M. Nasirli, «Əlifba», 1933
«Handə kitob. Bo III dərsə soriyo», 1933
De M. Nasirl, «Handə kitob. Bo II dərsə soriyo», 1933
«Tolışə zıvon (qraməriyən nıvıştə ğaydon)», 1934
De Ǧ. Ələkbərov, «Fonetikə ijən morfologijə», 1 hissə, bo tolyšə məktəbi 5-nə sinifi, 1934
«Arktika dastanı» («Arktikə dastan»), tyrkijədə poema, 1934
De Ǧ. Ələkbərov., «Tolışə zıvon. Qrammatika iyən nıvıştə ğaydon», 1937
«Tolyšə kinə», bə tolyši pjes, sor zyne bejdəni

Məǧolon

«Nəsirli və Mursəlov tərəfindən talış məktəblərinə məxsus yazılmış „İminci kitob“ adlı əlifba haqqında mülahizə» («Obzor alfavita v „Pervoй kniqe“, napisannoй M. Nasirli i Şoxubom Mursalovım dlя talışskix şkol»), 1930
«Okruqlarda maarif müəssisələrinin yoxlama yekunları» («Rezulьtatı proverok obrazovatelьnıx uçrejdeniй v raйonax»), 1930 sor

Bə tolyši pegordynijəjon

Seidzade M. «Nərgiz», poema
Anri Barbus, «Yadon iyən duson»
Puškin A.S. «Poz»
Krylov I.A. «Fil iyən malut»
Vurgun S.. «Xuninə vıjor»
Nekrasov N., «Osonə ro»
Demjan Bednyj, «Asp iyən çəx»
M.A. Sabir, «Şikayət»
Mušvig M. «Čəbijə daj»
Bozimenski A. «Partbilet № 224332»

Pegordynijə əsəronədə redaktorəti

Jakovlev A.S. «Amundseni živyš ijən cəj mačəra», (peəgordyn A.R. Məhmudov), 1934 sor
Defo D. «Robinzon Kruzo heyrətinə jimon iyən çəy məcəron» («Robinzon Kruzo»), (peəg. A.R. Məhmudov), 1935 sor
Svift Č. «Gulliver liliputon məholədə» (peəg. Š. Mursalov), 1935 sor
Axundov S. «Siyo kinəli» (peəg. I. Əbdullajev), 1935 sor
Axundzadə M. F. «Cy nəbatəti həkim Musjo Žordani de čaduəkə dərviši Məstəšahi nəǧl» («Povestь o Musьe Jordane — uçёnom-botanike i dervişe Mastalişaxe, znamenitom koldune») (peəg. Š. Mursalov), 1935 sor
Andreev L.N. «Petkə gyjədə» (peəg. Š. Tagizade), 1936 sor
Ček London, «Kiši həxədə hikajə» (peəg. I. Əbdullajev), 1936 sor
Žitkov B.S. "Fil", (peəg. Izzət Əbdullajev), 1936 sor
Cexov A. «Kəštangə» (peəg. Š. Tagizade), 1937 sor
Čalal M. «Bəyjibə odəm» (peəg. Š. Tagizade), 1937 sor

Šikilon

Oko doə byə ədəbijot

A.A.Bajrami. Tolyši poezijə lesty//Tolyši sədo. 22.06.1993.
B.Həsənov., M. Talyšly. Ačı xatirələr//Leninci. 01.10.1998.
C.Rəhmanov. Illəri qovuşduran körpü//Tolyši sədo. № 17, 18.05.1993; № 20, 01.06.1993.
Ə.Aǧalarov, Ə. Əlišoǧlu. Lənkəranly hümmətçi//Azərboyčon gənčləri. 17.08.1989.
Əhəd Muxtar. Tərčumə mənəvi borčdur//Tolyši sədo. 08.06.1993.
H.Məmmədzadə. Yaddan çıxaranlar//Sovet Astarası. 27.04.1989.
H.Məmmədzadə. Zulfugar Əhmədzadə kimdir?//Tolyš, № 15, 2002.
H.Tanqərüj. Zulfugar Əhmədzadə//Tolyši sədo. №8,9. 1993.
Oručzadə Ilgar. Zulfugar Əhmədzadə//Tolyši sədo. № 29, 2003.
Tarix hər kəsə oz gijmətini verəčəkdir. Z. Əhmədzadənin gyzı Mərijət xanymla musahibə//Tolyši sədo. 29.06.1993.
Tehran Əlišanoǧlu. Z. Əhmədzadənin šeir poetikasına dair//Tolyši sədo. №24.06.07.1993; № 25. 13.07.1993.
Z.Əhmədzadə. Poemon ijan šeron. M.: 1990.
Z.Əhmədzadə. Šeron, tərcumon, məktubon. M.: 1992.
Z.Əhmədzadə (Pensəž). Vyžnijəbə əsəron. Sankt-Peterburg. 2002.

Səvonon

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 Əhmədzadə Zulfuǧar. Avtobigrafijə // ALƏM. — Boku, 2018. — № 3 (14). — S. 9—12.
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 Hilal Məmmədzadə. Zulfuǧar Əhmadzadə (Pensəž) = Vyžniəbə əsəron. — SPb., 2002. — S. 13—14.
↑ ^3.0 ^3.1 A.A. Umnяşkin. İranskie яzıki Kavkaza: İstoriя izuçeniя talışskoqo яzıka // Politiçeskie nauki. Vostokovedenie. Vıp. 10.. — 2011. — S. 135—142.
↑ ^4.0 ^4.1 ^4.2 ^4.3 ^4.4 Ulduz Həšimov. 30-nə soron repressijon ǧybonon: Zulfuǧar Əhmədzadə (tyrki.) // "Tolışon Sədo" ružnomə. — 2012. — 11 fevral (# 4 (016)). — S. 4, 8.
↑ ^5.0 ^5.1 ^5.2 ^5.3 Axmed-zade Zulьfuqar Axmed oqlı (1898)
↑ İqbal Abilov. Repressirovannoe talışevedenie.
↑ İsmailov Эlьdar. İstoriя «bolьşoqo terrora» v Azerbaйdjane. — M.: Politiçeskaя эnцiklopediя, 2015. — S. 155—156. — ISBN 978-5-8243-1943-9.
↑ ^8.0 ^8.1 İqbal Abilov. Sovetskie kniqi na talışskom яzıke (1929-1938 qq.): neizuçennoe nasledie // XXX Mejdunarodnıй konqress po istoçnikovedeniю i istorioqrafii stran Azii i Afriki: K 150-letiю akademika V.V. Bartolьda (1869-1930) / Otv. red.: N.N. Dьяkov, A.S. Matveev. — SPb.: Studiя "NP-Print", 2019. — T. 1. — S. 63—64. — 528 s. — ISBN 978-5-901724-94-1.
↑ Mirhəšim Talyšly, Əhədov Etibar. Lankon: Ensiklopedijə = Lənkərən: Ensikloprdik məlumat. — 2. — Boku: ASC, 2017. — S. 149. — 584 s. — ISBN 5-89968-099-7.
↑ Serebrяkov B.Я. Axmedzade. Kolxoz putь k soцializmu. // Literaturnoe Zakavkazьe. — 1933. — № 1.
↑ XX—XXI əsron tolışə poeziya almanax / Hamati V, Ejvazon A.. — Boku: Ecoprint, 2021. — S. 3-15. — 520 s.

Linkon

[:0-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 Əhmədzadə Zulfuǧar. Avtobigrafijə // ALƏM. — Boku, 2018. — № 3 (14). — S. 9—12.

[:1-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 Hilal Məmmədzadə. Zulfuǧar Əhmadzadə (Pensəž) = Vyžniəbə əsəron. — SPb., 2002. — S. 13—14.

[:2-3] 3.0 ^3.1 A.A. Umnяşkin. İranskie яzıki Kavkaza: İstoriя izuçeniя talışskoqo яzıka // Politiçeskie nauki. Vostokovedenie. Vıp. 10.. — 2011. — S. 135—142.

[:3-4] 4.0 ^4.1 ^4.2 ^4.3 ^4.4 Ulduz Həšimov. 30-nə soron repressijon ǧybonon: Zulfuǧar Əhmədzadə (tyrki.) // "Tolışon Sədo" ružnomə. — 2012. — 11 fevral (# 4 (016)). — S. 4, 8.

[:4-5] 5.0 ^5.1 ^5.2 ^5.3 Axmed-zade Zulьfuqar Axmed oqlı (1898)

[6] İqbal Abilov. Repressirovannoe talışevedenie.

[7] İsmailov Эlьdar. İstoriя «bolьşoqo terrora» v Azerbaйdjane. — M.: Politiçeskaя эnцiklopediя, 2015. — S. 155—156. — ISBN 978-5-8243-1943-9.

[:5-8] 8.0 ^8.1 İqbal Abilov. Sovetskie kniqi na talışskom яzıke (1929-1938 qq.): neizuçennoe nasledie // XXX Mejdunarodnıй konqress po istoçnikovedeniю i istorioqrafii stran Azii i Afriki: K 150-letiю akademika V.V. Bartolьda (1869-1930) / Otv. red.: N.N. Dьяkov, A.S. Matveev. — SPb.: Studiя "NP-Print", 2019. — T. 1. — S. 63—64. — 528 s. — ISBN 978-5-901724-94-1.

[9] Mirhəšim Talyšly, Əhədov Etibar. Lankon: Ensiklopedijə = Lənkərən: Ensikloprdik məlumat. — 2. — Boku: ASC, 2017. — S. 149. — 584 s. — ISBN 5-89968-099-7.

[10] Serebrяkov B.Я. Axmedzade. Kolxoz putь k soцializmu. // Literaturnoe Zakavkazьe. — 1933. — № 1.

[11] XX—XXI əsron tolışə poeziya almanax / Hamati V, Ejvazon A.. — Boku: Ecoprint, 2021. — S. 3-15. — 520 s.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]