Əli Nasir

Əli Nasir (1 maj, 1955 sor, Lankon, Azərbojčon SSR, Sovet kešvər — 1 fevral, 2017 sor, Boku, Azərbojconə Respublikə) — tolyšə šair, ənyvyšt, nasir, sijosətə ijən ictimoijə xodim. Šejron bə tolyši, tyrki, urusi, ləzgi zyvononədə nyvyštəbe.

Biografijə

Nasirov Əli Gurbanəli zoə 1 maj 1955 sorədə bə dynjo oməj Lankoni šəhərədə, Sovet košvərədə. Əli Nasiri nəsl barzəbandə Kusəkon dijkuje, Liki rəjonədə. əcəj pyə Gurbanəli Dyminə Dynjo Čangədə ištirok kardəše, moə havanisa kəj koon əkəj, əǧylon jol əkəj. 1962-1972 soronədə Əli Lankoni 5 numrə məktəbədə mijonə təhsilyš səj.

Pešo bə Boku natə texnikum ǧəbul be, əmo cəj beǧande be gyləj hodisə gornə. Əcəj dust rəssəm Vagif hytəxonədə mələfə səpe cy Lejli ijən Məčnuni šikili kəšedə, Əlijən cəj žijo cy Fizuli gyləj šeiri sətyri nyvyštejdə. By koj gornə cy hytəxonə komendant əsəbin bejdə ijən Əli cy texnikumiku beǧandə. Əli pešo avtoməktəbədə handyše ijən bə sərvozəti še.

Šairəti sənət

Cy 1966 soriku 11 sinədə Əli bino kardə yštə šairəti ro de əǧylə šeiron. Cy 1975 soriku cy Boku, Lankoni čurbəčurə širkətonədə ko kardejdə. Cy 1982 soriku cy Azərbojčoni ənyvyšton ibemoni uzve. 1983 sorədə əv bə Boku kišvərə universitet dəše kulšejdəbe, əmo imtahanon doj nyzynəše.

1988 sorədə Lankoni xəlǧi fronti konferensijə bə ǧəror bešeki «Elin Səsi» («Xəlǧi Sədo») gyləj ružnomə bysoxto ijən əcəj rəhbərəti bə Əli Nasiri aspardyšone.

1989 sorədə Lankoni «Intellektualon kədə» Əli Nasir iminə kərə tolyšə šairəti šəvyš okarde. Ym šəvi Əli dəvonijedə de “Avesta” ibemoni uzvon. Bə “Avesta” ibemonədə tolyši tarixi, mədənijəti, ədəbijoti, folklori barədə materialon gyrdə kardəbin. Žygo gyləj šəvnyštədə Tofiǧ lhom, Xanəli Tolyš ijən čo šairon ištirokšon karde. De Əli Nasiri rəhbərəti Lankoni Rəssaməti məktəbədə «Čyvonon hissə» soxtə bejdə ijən by ibemonədə šairəti šəvnyšton dəvardejdən. Ym dəvonijə šəvon Əli Nasir de yštə šeiron bino əkəj.

1988-1989 soronədə Əli Nasir cy «Fovčul Fusaha» əruzə šairon ədəbijotə šəvonədə aktiv ištirok karde bino kardejdə. 1990 sorədə satirikə «Çeşmə» («honi») ružnomədə yštə karikaturon ijən satirika šeiron cap kardejdə.

17 nojəbri 1989 sorədə «Ej Ana Vətən» («Ej İnə Vətən») Əli Nasiri nyvyštə marš handə bejdə Lankoni «Azadlıc» («Ozodəti») məjdonədə ijən ym marš cy ə soron himn be, ve odəmon əvyšon cok-coki umutəbe, əv həzo odəmon de sovet kešvəri bə peryzije rosyš karde.

Peš Sovet kešvəri

«Perestrojka» vaxtonədə əv Lankon xəlǧi frontədə ištirok kardəbe, kom pešo bə Azərbojčoni xəlǧi front əlovə. Ym Lankoni fronti soxtəkəs Lankonədə avtoinžener, pešo Azərbojčoni ləšǧərəti polkovnik Əliəkrəm hummətov be. De hummətovi ijən Əli Nasiri pije bə Lankoni xəlǧi fronti programma 1989 sorədə cy tolyšon rajonon muxtarəti soxte ideja dəǧandə byəbe.

1990 sori janvarə hodisonədə Əli Nasiri gətejdən ijən bə Lefortovo zindoni bə dy mang šodojdə cumcyko bə Sovet kešvəri peryzijedəbe, hežo cy zindonikujən əv bə ružnomə materialon vyǧandəbe. Beše bəpeštə əv cy «İmpuls» ružnomə redaktor ko kardyše ijən de «Ingə bəj» nomi materialon cap kardəbe.

1993 sorədə Əli Nasir ižən bə zindon egyni ijən bəjšon 8 soryšon doj cumcyko bə Tolyš-Myǧonə Muxtarə Respublikə soxtejədə ištirok kardəše. Zindonədə Əli Nasir šeiron nyvyšte dəvom kardəbe ijən by vaxtədə 3 gylə kitob nyvyštyše. Əli Nasiri əməlon purin de šeiron komon həsr kardə byən bə vətəni, xəlǧi ijən dini pijemon. Šair hežo cy rostijəti roədə be ijən bo əj peryzijedəbe.

2001 sorədə de Avropə ibemoni dastəki əvyšon zindoniku vadoj ijən əv mədənijə koon dəvomyš karde. Professor NovruzƏli Məmmədovi marde bəpeštə Əli Nasiryšon Bokuədə cy Tolyši mədənijəti mərəngo sədr vyžnišone ijən əv ve ko kardyše cy «Tolyši Sədo» ružnomə cap bejədə. 2009 soriku tosə 2013 sor əv cy Tolyši mədənijəti mərəngo sədrəti kardyše.

Cy Əli Nasiri Giləvo mahne ijən əcəj nyvyštə himni komi əv yštən handejdəbe bə ve odəmon xoš omejdə.

2013 sorədə Nysoə Tolyšədə de «Tolyši mədənijəti mərəngo» dastəki «Tolyši mədənijəti ijən ədəbijoti vyžnijə byə əsəron» cəpo bešin, ijən cy Əli Nasiri mərsijon kitob «Ǧajbi nido». Ijən 2013 sori 15 oktjəbri Rəšt šəhərədə Gilani universitetədə cy kitobi pegordynije prezentasijə dəvarde.

2015 sorədə de Azərbojčoni Respublikə tolyšə aktiviston pije bə 1 maj cy Əli Nasiri 60 sininə sorəgardyši dəvonije plan hestbe. Əmo Azərbojčoni kešvər bə restoranon nyhaštyše nə Bokuədə nə Lankonədə ym sorəgardyši dəvonije. Tolyšə aktiviston ve norozi bin by ǧəroriku ijən Məskovədə Tolyšə čyvonon ibemon bə ǧəror bešeki Məskovədə cy šairi sorəgardyši dəvonije. Ym bənə gədə baxšə be bo šairi cy tolyšə čyvononku ijən 15 maj 2015 sorədə Əli Nasir ištirok kardyše yštə iminə ijən oxonə sorəgardyšədə. Əv bə sorəgardyši dəvonije de Skajpi əlovə byəbe. Həminə 2015 sorədə bo Əli Nasiri sorəgardyši gornə čyvonə tolyšə šair Čəbrail Jahjajev «Vo glubine dalёkix let» («Dijəroə soron nyǧylətijədə») šeiryš nyvyšte urusə zyvonədə.

Marde

1 fevral 2017 sorədə Əli Nasir Boku šəhərədə marde. Əvyšon Lankoni rajoni Šilvo dijədə dəfn kardyšone. Oxonə soronədə əv Bokuədə žijedəbe. Əli Nasir 12 kitobi myəlif be. Əli Nasir de yštə ve gonə noxəši tosə yštə oxonə ružon ko kardejdəbe, šeir nyvyštəbe.

Xotirə

2 maj 2017 sorədə cy Məskova xəlǧon kədə šəvnyšt dəvarde, šəvnyšt bə Əli Nasir movardə ruži gornə okardə byəbe.

2018 sorədə «Tolyšə čyvonon ibemon» bə šairi xosə xotirə gornə video soxtyše. Cy čurbəčurə kišvəronku, šəhəronku čyvonon cy Əli Nasiri «Tolyš kije?» šeiri tolyši zyvonədə handyšone.

Bibliografijə

Kitobon

Bahand, Tolyšə bylbyl — Boku, 2004
Gonə šələ — Boku, 2009
Ǧəjbo gyləj vang omedə — Boku, 2005

Šejron

Boj bə Tolyš
Myni boci šair zande, šinə mo?
Tolyš kije?
Əvəsor
Məsdəni ki məsdəni
Ey Ana Vətən (bə tırki)
Bu Talış torpaǧındadır (bə tırki)
Ja ləzco ruž ləzci (bə ləzgi) «Ləzgiyə kinə»
Ləzci stxa (bə ləzgi) «Ləzgijə zoə»

Mərsijon

Šedəbe
Əbəlfəz
Ǧəjbo cıləj vang omedə
Əliəkbər oməj

Ədəbijot

Šnirelman V. A. Vojny pamyəti: mify, identicnost i politika v Zakavkaziye / Resenzent:L.B. Alayev. — M.: Akademika, 2003. — 592 s. — 2000 ekz. — ISBN 5-94628-118-6.
Əli Nasir. Ǧəybo gıləj vang omedə. — Boku, 2005. — 106 s
Vebsajt TolishPress.org məǧolon

Linkon