Čoǧrafijə gutb

Čoǧrafižə gutb — heste Kobəsonə gutb (Arktikə) ijən Nysoə gutb (Antarktidə).

Antraktidə zəmini ən nysoədə materik inən gitə byə bitov Nyso niməkurrədə vyrəbedə inən dy Nysoə okeani gyrd bedə. Kəfšənyš 14,4 miljon km2-e ki, ymən cy Antraktidə zəmini kəfšəni gorə 5-nə ən jolə materike. Materiki 98% mionə pani 1,6 km byə dy biə lu edoəbuə. Atraktidə həmə materikonsə ən sard, ən kulokin inən ən bylyndə buəgyle inən ve kam vovoš egynye səbəbədə materiki dylə kəfšənon dynjo ən jolə biə səhraje.Antraktidə hežo žimonbydə əholiš ni inən ǧədimə insonə məskənon riz ni. Ənčəx bə sardi dəvomyš buə bənə ovisypə inən pingivinon čonlion Antraktidə sokinonin.

Materiki kəšfiku xəjli bənav Terra Australis(Nysoə zamin) inən Terra İnčognito(Naməlumə zamin) həxədə əfsanə inən spekuljasijon bybuən, Antraktidə iminə kərə 1820-nə sorədə Rusijə tərəfədə təškil kardəbuə Mixail Lazarev inən Faddej Bellinhauzeni ekspedisijə kəšfyš kardə. Lakin, cətinə həvo šərait inən cy gitə aməndə kəfšəonoku təčrid be bešnə devrondə əj tədgig kardeədə cətinətiš vare. Ym ruž Antarktidə hugugi inən bejnəlxalg statuti 1959-nə sorədə 12 kešvəri tərəfədə ǧolyšon kəšə inən ysət 45 ištərakbykə tərəf malik byə Antraktidə mugavilə muəjjən kardedə.Bə mugavilə əsoən əjo hərbi synaǧon dəvordonie inən fajdali kandejon bekarde əbuni. Antarktidə səpe hec gyle kešvəri suverenəti molik be əzyni.Hozoədə čo-čo kešvəronku 45 həzoku vej tədǧiǧotəvon bə Antarktidə aid tədǧigaton bardedn. Antarktidə biə lu 4 kilometr nyǧyliədə Xəšəxunə dərjacə vyrəbedə.

Kəfšənə iddion

Antarktidə myǧovilə gornə materik bə hic gylə kešvəri məxsus ni inən bəj kəfšənə iddio karde əbyni. Bymi nygušdoə kešvəron, Norvec, Dyždə Britanijə, Avstralijə, Nujə Zelandijə, Cili inən Argentinə by materiki čo-čo poə iddiošon heste.

Məroǧinə fakton

Cy Antarktidə myǧovilədə materik bə hic gylə kešvəri aid nybuən cəj yštəni telefonə kodyš (672) heste